Επιμέλεια Λίλιαν Μαργαρίτη

Κατά γενική ομολογία η Φινλανδία διαθέτει ένα επιτυχημένο εκπαιδευτικό σύστημα, που την διατηρεί τα τελευταία χρόνια στις πρώτες θέσεις της παγκόσμιας κατάταξης του ΟΟΣΑ για την παιδεία. Μόνο χώρες της Μέσης Ανατολής, όπως η Σιγκαπούρη και η Κίνα ξεπερνούν τις σκανδιναβικές χώρες στις βαθμολογίες των προγραμμάτων Διεθνούς Αξιολόγησης Μαθητών.

Πολιτικοί και εμπειρογνώμονες της εκπαίδευσης απ’όλο τον κόσμο-συμπεριλαμβανομένης και της Μεγάλης Βρετανίας- έχουν κάνει επαγγελματικά ταξίδια στο Ελσίνκι, προκειμένου να ανακαλύψουν το μυστικό του επιτυχημένου εκπαιδευτικού συστήματος.

Το πιο αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι παρόλα αυτά, η Φινλανδία έχει ξεκινήσει ένα από τα πιο ριζοσπαστικά προγράμματα εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης που έχει υλοποιήσει ποτέ οργανωμένο κράτος, με στόχο να προετοιμάζει τους μαθητές για τη μελλοντική επαγγελματική τους χωή.

Για την επίτευξη του στόχου πραγματοποιούνται σταδιακά αλλαγές στο υφιστάμενο εκαπιδευτικό σύστημα. Συγκεκριμένα, μαθήματα όπως η ιστορία ή η γεωγραφία, αφαιρούνται από τις τάξεις του γυμνασίου και αντικαθίστανται από τη διδασκαλία «φαινόμενο», όπως την αποκαλούν. Για παράδειγμα ένα νεαρός μπορεί να παρακολουθήσει μάθημα «υπηρεσίες καφετέριας», το οποίο περιλαμβάνει μαθηματικά, γλώσσα (για να εξυπηρετεί ξένους πελάτες), γραφή και ανάπτυξη των επικοινωνιακών δεξιοτήτων.

Για τους μαθητές που επιλέγουν επιστημονική καριέρα, θα διδάσκονται μαθήματα πολυθεματικά για ενότητες όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση, που θα περιλαμβάνει στοιχεία οικονομικά, ιστορία των χωρών-μελών, γλώσσες και γεωγραφία.

Εκτός των μαθημάτων που θα διδάσκονται, αλλαγές προωθούνται και στον τρόπο επικοινωνίας των μαθητών με τους καθηγητές. Δηλαδή οι ουρές των μαθητών που περιμένουν υπομονετικά μπροστά στο δάσκαλο να του μιλήσουν θα αντικατασταθούν από μικρά γκρουπ μαθητών που θα λύνουν τα προβλήματα τους βελτιώνοντας τον τρόπο επικοινωνίας τους.

Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση κρίνεται αναγκαία για τη Φινλανδία, δεδομένου ότι υπάρχουν σχολεία που εφαρμόζουν ακόμη τον παλιό τρόπο διδασκαλίας που σε αρκετές περιπτώσεις στηρίζεται στις αρχές που επικρατούσαν από το 1900. Ωστόσο, οι ανάγκες είναι πλέον διαφορετικές.

Ακόμη και στην περίπτωση της Φινλανδίας, όπου το κράτος είναι ανοιχτό σε αλλαγές, υπάρχουν αντιρρήσεις από ορισμένους καθηγητές και επικεφαλής του εκπαιδευτικού συστήματος, αρκετοί από τους οποίους έχουν αφιερώσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους σε συγκεκριμένες πρακτικές τις οποίες τώρα τους ζητούν να αλλάξουν.

Οι εκπαιδευτικοί που θα αποδεχθούν και θα ακολουθήσουν το νέο σύστημα θα λάβουν μικρή αύξηση του μισθού τους. Περίπου το 70% των καθηγητών των γυμνασίων του Ελσίνκι έχουν εκπαιδευτεί για τα νέα δεδομένα. Έχει αλλάξει όλη η νοοντροπία για το ρόλο της εκπαίδευσης και είναι δύσκολο για τους καθηγητές να κάνουν το πρώτο βήμα. Ωστόσο, αυτοί που το έχουν ήδη κάνει και ακολούθησαν τη νέα προσέγγιση δηλώνουν ότι δεν μπορούν πια να επιστρέψουν στο προηγούμενο σύστημα.

Τα πρώτα στοιχεία πάντως δείχνουν ότι οι μαθητές έχουν ωφεληθεί από τις αλλαγές. Περίπου δύο χρόνια από τη στιγμή που ξεκίνησε η νέα μέθοδος διδασκαλίας, τα αποτελέσματα που εμφανίζουν οι μαθητές παρουσιάζουν βελτίωση.

Τα φινλανδικά σχολεία είναι πλέον υποχρεωμένα να περιλαμβάνουν στο πρόγραμμα τους μία χρονική περίοδο κατά την οποία θα ακολουθείται το νέο σύστημα, τουλάχιστον μία φορά το χρόνο. Τα προγράμματα αυτά θα διαρκούν μερικές εβδομάδες. Στο Ελσίνκι, οι μεταρρυθμίσεις προωθούνται με γρηγορότερους ρυθμούς και τα σχολεία ενθαρρύνονται να εφαρμόζουν το νέο σύστημα σε δύο περιόδους κάθε σχολικής χρονιάς, ενώ στόχος είναι να το υιοθετήσουν όλα τα σχολεία της χώρας μέχρι το 2020.

Στο μεταξύ, και οι τάξεις προ-σχολικής αγωγής «αγκαλιάζουν» την αλλαγή μέσω ενός καινοτόμου προγράμματος, το οποίο περιλαμβάνει συζητήσεις με κατασκευάστριες εταιρίες παιχνιδιών για υπολογιστές προκειμένου να βρεθούν τρόποι για να εισάγουν μεθόδους εκμάθησης των μικρών παιδιών μέσα από το παιχνίδι.

Το βλέμμα της εκπαιδευτικής κοινότητας διεθνώς παραμένει στη Φινλανδία, καθώς βρίσκεται σε εξέλιξη η υιοθέτηση του νέους εκπαιδευτικού συστήματος: θα μπορέσει να διατηρήσει ή και να βελτιώσει τη θέση της στους πίνακες κατάταξης του ΟΟΣΑ που αφορούν την εκπαίδευση; Και αν το καταφέρει πως θα αντιδράσει ο υπόλοιπος εκπαιδευτικός κόσμος;

Case Study: H φινλανδική προσέγγιση

Μάθημα αγγλικών και στον πίνακα υπάρχει ένα χάρτης της Ευρώπης. Οι μαθητές καλούνται να συνδυάσουν τις καιρικές συνθήκες με τις χώρες της Γηραιάς Ηπείρου που βρίσκονται στο χάρτη. Για παράδειγμα, σήμερα έχει ηλιοφάνεια στην Φινλανδία και ομίχλη στη Δανία. Αυτό σημαίνει ότι οι μαθητές συνδυάζουν την εκμάθηση της αγγλικής γλώσσας με το μάθημα της γεωγραφίας.

Καλώς ήρθατε στο Siltamaki δημοτικό του Ελσίνκι, ένα σχολείο με 240 μαθητές, ηλικίας από 7 έως 12 ετών, που εφαρμόζει το νέο σύστημα διδασκαλίας. Η διευθύντρια του, Anne-Mari Jaatinen, εξηγεί τη φιλοσοφία του σχολείου: «Θέλουμε οι μαθητές να μαθαίνουν σε ένα ασφαλές, χαρούμενο και ξεκούραστο περιβάλλον».

Στον χώρο του σχολείου συναντάμε παιδιά που παίζουν σκάκι σε ένα διάδρομο και άλλους μαθητές που τρέχουν τριγύρω μαζεύοντας πληροφορίες για διάφορες περιοχές της Αφρικής –εκπαιδευτικό παιχνίδι-. Η κα Jaatinen περιγράφει αυτό που συμβαίνει σαν μία «χαρούμενη εκμάθηση». Επιθυμεί να πετύχει περισσότερη συνεργασία και επικοινωνία ανάμεσα στους μαθητές, εξέλιξη που θα τους επιτρέψει να αναπτύξουν περισσότερο τη δημιουργική τους σκέψη.