«Ξέρω», μου λέει, «κάνω ταρζανιές». Αναυδη την παρακολουθώ να ελίσσεται οδηγώντας ανάμεσα στα μποτιλιαρισμένα οχήματα της Κηφισίας, κάνοντας νοήματα στους άλλους οδηγούς. Προσφέρθηκε να με «πετάξει» μέχρι τη στάση του λεωφορείου, γιατί η μέρα ήταν πολύ ζεστή. «Και ο γιος μου αυτό μου λέει: μαμά, κάνεις ταρζανιές. Αυτό το παιδί είναι η χαρά της ζωής μου». Η πολυγραφότατη και πολυβραβευμένη συγγραφέας βιβλίων για παιδιά και εφήβους (διαβάζονται θαυμάσια και από ενήλικες) μου είχε ήδη μιλήσει για την πατρίδα της, τη Σάμο, στην οποία παραμένει πάντα προσηλωμένη συγγραφικά, για την Ιστορία, που διαποτίζει τη δουλειά της, για το παιδί της, που πάσχει από σύνδρομο Down. Η Λίτσα Ψαραύτη γράφει χάρη στη Σάμο, χάρη στην αγάπη της για την Ιστορία, κυρίως όμως χάρη στο παιδί. Γιατί η συγγραφή ξεκίνησε μετά τη γέννησή του.

– Οταν η βασιλοπούλα Θεανώ στο «Χαμόγελο της Εκάτης» διασχίζει την αγορά της αρχαίας Σάμου για να βρει τον αγαπημένο της, βλέπουμε τον τόπο με κινηματογραφικό φακό…

– Εχω κάνει μεγάλη έρευνα. Οταν γράφω ιστορικό μυθιστόρημα, μου παίρνει δύο χρόνια. Οταν έγραψα την «Κασσάνδρα», όχι μόνο έκανα μεγάλη έρευνα, αλλά πήγα και στην Τροία. Είχα την αίσθηση ότι ζούσα στα χρόνια της. Την έβλεπα να ζει. Γιατί η Τροία αυτή, η ομηρική, υπάρχει. Τα τείχη, υπάρχουν. Ηταν κάτι μαγικό.

– Στη «Σπηλιά της γοργόνας», στα «Μονοπάτια της νιότης» αφηγείστε περιόδους αιματοβαμμένες. Παίρνετε θέση απέναντι στα γεγονότα; Είστε συμφιλιωτική ή μαχητική;

– Εγώ είμαι μαχητική. Μάλιστα έχω κατηγορηθεί γι’ αυτό. Οταν έγραψα τους «Δραπέτες του καστρόπυργου», προσπάθησα να αγγίξω και τον Εμφύλιο, λέγοντας αλήθειες και απ’ τις δύο μεριές. Αλλά, βλέπετε, ακόμα είναι νωπά τα γεγονότα. Ακουσα σχόλια και από τις δύο πλευρές…

– Η άγνωστη ιστορία της προσφυγιάς από τη Σάμο στη Λωρίδα της Γάζας στην Κατοχή, ήταν η πρώτη δική μου επαφή με το έργο σας…

– Δεν μπορώ να σας πω τι ζω αυτόν τον καιρό, με αυτά που βλέπω. Τα προσφυγόπουλα που ζουν μέσα στη φτώχεια, τη λάσπη, τη δυστυχία – και είναι σαν να βλέπω τον εαυτό μου τότε. Αυτά τα παιδάκια, τα μικρά, έχουν ωστόσο μια χαρά μέσα τους. Διότι θυμάμαι και εμείς, στο στρατόπεδο στη Γάζα, μέσα στην έρημο, είχαμε μια κάλτσα στουπωμένη με κουρέλια και με αυτή παίζαμε όλη μέρα. Αλλά ήμασταν παιδιά, είχαμε τους γονείς μας, τους ακούγαμε να λένε ότι θα τελειώσει ο πόλεμος, θα γυρίσουμε στην πατρίδα μας, είχαμε μια ελπίδα. Είχαμε και σχολείο: μια σκηνή. Εκεί έμαθα τα πρώτα γράμματα. Αμμος παντού, δεν έβλεπες τίποτα παρά άμμο. Βιβλία δεν είχαμε, τετράδια δεν είχαμε, μολύβια δεν είχαμε. Είχαμε την άμμο και ένα ξυλαράκι. Θυμάμαι με ιδιαίτερη αγάπη τους Αραβες. Ιδίως εμάς, τα παιδιά, μας άφηναν να μαζεύουμε τα πορτοκάλια. Ξέρετε τι σήμαινε πορτοκάλι; Τρώγαμε τα κατεψυγμένα κρέατα που έφερναν από τη Νέα Ζηλανδία οι Αγγλοι. Το πορτοκάλι ήταν delicatesse, θεϊκό.

– Στη «Σπηλιά της γοργόνας» γράφει επάνω «για 10 ετών και άνω». Είναι ένα πολύ σκληρό βιβλίο. Ξεκινάει από την πρώτη σελίδα με το κομμένο αυτί...

– Ξέρετε τι βλέπουν τα παιδιά σήμερα, στην τηλεόραση, στα βιντεοπαιχνίδια; Πιστεύω ότι αυτά που γράφουμε εμείς και με τον τρόπο που τα γράφουμε, μπορούν να τα αντέξουν και πρέπει να ξέρουν. Οτι ο πόλεμος κάνει τον άνθρωπο θηρίο. Τα παιδιά ωριμάζουν πιο γρήγορα σήμερα. Δεν γλιτώνεις.

– Πηγαίνετε στα σχολεία, μιλάτε με τα παιδιά. Και τα βιβλία σας προϋποθέτουν μια γνώση της Ιστορίας.

– Χμ…

– Οχι; Θεωρείτε ότι μπορεί να τα διαβάσει κι ένα παιδί που…

– …που δεν ξέρει καθόλου Ιστορία, ναι. Επιμένω –και το συζητάω με ανθρώπους που γράφουν τα εκπαιδευτικά συγγράμματα– ότι τα παιδιά θα μπορούσαν να μάθουν τα πάντα – όχι βέβαια τις θετικές επιστήμες, αλλά τη γεωγραφία, την ιστορία, τη γλώσσα, μέσα από μυθιστορήματα. Επιλεγμένα. Θα τους έμενε πιο πολύ στο μυαλό.

– Υπάρχει συγγραφέας στον οποίο ή στην οποία να ξαναγυρίζετε ξανά και ξανά;

– Οχι.

– Προχωράτε...

– Προχωράω… Τώρα τελευταία δεν προλαβαίνω, γιατί… πρέπει να σας πω κάτι από τη ζωή μου και θα καταλάβετε πολλά. Εχω ένα παιδί με ειδικές ανάγκες, σύνδρομο Down. Είναι περίπου 45 χρόνων και ζει με άλλα εφτά παιδιά σε ένα σπίτι που φτιάξαμε όλες οι οικογένειες μαζί. Είναι στον επόμενο δρόμο. Τα παιδιά αυτά πηγαίνουν το πρωί στα εργαστήριά τους, γυρίζουν τ’ απόγευμα, έχουμε ανθρώπους που τα φροντίζουν. Βγαίνουν έξω, πηγαίνουν παντού, κινηματογράφο, θέατρο, κάνουμε ό,τι μπορούμε για να τους έχουμε μια ζωή καλύτερη, παρά αν ζούσαν εδώ, μαζί μας, που κι εμείς έχουμε μεγαλώσει – μερικοί γονείς ήδη έχουν φύγει για τον άλλο κόσμο… Αυτό το παιδί μού άλλαξε τη ζωή. Προς το καλύτερο. Το λέω, δεν το πιστεύουν. Με έκανε καλύτερο άνθρωπο. Με έκανε να γράφω. Σε αυτόν οφείλω ότι αφοσιώθηκα τόσο πολύ στο γράψιμο.

– Εχετε δουλέψει για το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών…

– Ηταν μια διεθνής οργάνωση, που φρόντιζε πρόσφυγες. Κατόπιν δούλεψα στην αμερικανική πρεσβεία. Ημουν ένα είδος… CIA, πάλι ασχολήθηκα με πρόσφυγες. Ερχονταν τότε από το «Παραπέτασμα» και ήθελαν να πάνε στην Αμερική, όπως σήμερα θέλουν να πάνε στην Ευρώπη. Και μετά, είχα πάει για αρκετά χρόνια στο προξενείο. Εκεί έδωσα ρέστα. Προσπαθούσα να βοηθήσω τους Ελληνες να φύγουν, διότι ήταν χρόνια μετεμφυλιακά και, μεταφράζοντας –επειδή πηγαίναμε στον υποπρόξενο– έλεγα στους Ελληνες να πουν αυτά που έπρεπε. Συγκεκριμένο παράδειγμα ο Τσιτσάνης, που ήθελε να πάει στην Αμερική, έχοντας και τα τρία κακά: φυματικός, χασισοπότης και Αριστερός. Τον βοήθησα και μου είπε: «Οταν γυρίσω, θα είσαι πάντα πρώτο τραπέζι πίστα».

– Πηγαίνετε στη Σάμο;

– Δεν έχω εκεί τίποτε πια. Αλλά πηγαίνω τακτικά σε συνέδρια, στα σχολεία που με καλούν. Τους έχω φτιάξει τρεις σχολικές βιβλιοθήκες, έστειλα από καμιά 80αριά βιβλία, για μαγιά. Και όλα αυτά που βλέπετε εδώ (δείχνει τη βιβλιοθήκη της) θα πάνε στην Κάλυμνο, όπου θα γίνει βιβλιοθήκη με το όνομά μου. Το ότι έκλεισαν το ΕΚΕΒΙ, είναι κάτι φοβερό. Και τώρα νομίζω ότι έχουν κλείσει βιβλιοθήκες γιατί δεν έχουν να πληρώσουν τους βιβλιοθηκάριους. Το Ιδρυμα Πολιτισμού δεν το βλέπω να κάνει κάτι. Ξέρετε ότι στο εξωτερικό γράφουν τα παιδιά από μωρά στις βιβλιοθήκες, με αυτά τα πάνινα βιβλία… Τα σχολεία πρέπει να έχουν βιβλιοθήκες… Αλλά και οι τωρινοί, που έκοψαν το μάθημα της φιλαναγνωσίας και την ευέλικτη ζώνη…

Πηγή: kathimerini.gr