Της Νίκης Λιώτη, Ψυχολόγου
«Έφαγες όλο σου το φαγητό, δεν κάνεις φασαρία, άρα είσαι καλό παιδί!» «Χτύπησες τον αδερφό σου, έσπασες το πιάτο, τι κακό παιδί που είσαι!»
Υπάρχει πράγματι καλό παιδί και κακό παιδί κι αν ναι, τι είναι αυτό που καθιστά ένα παιδί καλύτερο από ένα άλλο;
Καλό παιδί για τους περισσότερους ενδεχομένως να είναι αυτό που εναρμονίζεται στις εντολές και υπακούει τους μεγαλύτερους (είτε γονείς είτε δασκάλους) και κακό είναι αυτό που αντιτίθεται γιατί θέλει να χαράξει τις δικές του κατευθύνσεις.
Ένα παιδί, έχοντας εξιδανικεύσει τους γονείς του ως πρότυπα συμπεριφοράς και ιδανικών ενηλίκων, όταν δέχεται οποιουδήποτε είδους κακοποίηση-καταπίεση (σωματική, λεκτική, συναισθηματική, ψυχολογική) από αυτούς δεν μπορεί να τους αμφισβητήσει και να αντιδράσει με αποτέλεσμα να κατηγορεί τον εαυτό του θεωρώντας ότι κάνει κάτι συνεχώς λάθος. Για παράδειγμα, αν οι γονείς του είναι επιθετικοί απέναντι του, με συχνές χειροδικίες, το ίδιο λαμβάνει το μήνυμα ότι το ίδιο ευθύνεται για ότι του συμβαίνει και εν τέλει ότι του αξίζει επειδή είναι κακό.
Αυτό το «αναίμακτο» επιχείρημα πολλές φορές χρησιμοποιείται από τους περισσότερους γονείς: «Σε δέρνω/ σου φωνάζω/ σε τιμωρώ επειδή έκανες κάτι κακό, ένα λάθος». Ουσιαστικά, όμως, εννοούν: «Σε μαλώνω για να διορθώσω εσένα και όχι για να διορθώσω το λάθος.» Πώς όμως θα μπορούσαν το ξύλο/ οι φωνές/ η τιμωρία να διορθώσουν ένα λάθος ή να διορθώσουν μια ζημιά; Στην πραγματικότητα, η τιμωρία έχει ως αντικείμενο το πρόσωπο, το παιδί είναι το «λάθος».
Επομένως, οι γονείς συνδέουν το πόσο καλό είναι το παιδί τους με το αν τα καταφέρνει σε κάτι ή αν υπακούει σε αυτά που ζητούν. Πολλές φορές αυτή η «αθώα» πρόταση μπορεί να χρησιμοποιείται και χειριστικά για να εναρμονιστεί η συμπεριφορά του παιδιού με τις ανάγκες των ενηλίκων.
Είναι, δηλαδή, κακό ένα παιδί που θέλει να τρέξει, να φωνάξει, να γελάσει, να εξερευνήσει το περιβάλλον του και καλό το παιδί που κάθεται υπάκουο, φρόνιμο, αθόρυβο;
Στο μυαλό των παιδιών όμως, το να είναι καλά παιδιά, έχει να κάνει με το αν είναι αποδεκτά και κατ΄ επέκταση αγαπητά από τους γονείς τους. Για κάποια παιδιά μπορεί να αποδειχτεί ιδιαίτερα τραυματική αυτή η φράση και να αγωνίζονται σε όλη τους τη ζωή να είναι τα «καλά» παιδιά για να κερδίσουν την αποδοχή και την αγάπη των άλλων.
Η αγάπη, όμως, κυρίως των γονέων, πρέπει να είναι δεδομένη και άνευ όρων, να μην εξαρτάται από «καλές» πράξεις και συμπεριφορές. Δεν υπάρχουν καλά και κακά παιδιά, υπάρχουν μόνο παιδιά με ανάγκες, παιδιά υπέροχα και μοναδικά. Ας τα αγαπήσουμε γι’ αυτό που είναι και όχι γι’ αυτά που κάνουν.
