…με αφορμή τις υποκριτικές συζητήσεις για τα δικαιώματα του παιδιού.
«Κι όποιος μεγαλώνει σε ξένα χέρια μαθαίνει να μισεί τον κόσμο» γράφει ο Δημήτρης Νόλλας στο άρθρο του στην Κυριακάτικη Καθημερινή. Μου τράβηξε την προσοχή το άρθρο αυτό που χαρακτηρίζει τα σχολεία «πνευματοκτόνα ιδρύματα» και «κολαστήρια της προσωπικής δημιουργίας».
Είναι πολλές οι φωνές που κρίνουν το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα αλλά πολύ λίγες εκείνες που τολμούν να αμφισβητήσουν την αξία της επέκτασης της εκπαίδευσης τόσο στα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού όσο και στην διάρκεια της καθημερινότητας του.
Το αίτημα για περισσότερους παιδικούς σταθμούς, για περισσότερους βρεφονηπιακούς σταθμούς, για ολοήμερα σχολεία, για προγράμματα απασχόλησης από τους Δήμους και για ένα σωρό υπηρεσίες που αφορούν την ανατροφή των παιδιών, δεν έχει ακόμη ικανοποιηθεί έτσι είναι πολύ νωρίς να αμφισβητηθεί η ορθότητα του. Και είναι ένα κοινωνικό αίτημα που συνδέεται με το δικαίωμα των γυναικών στην εργασία. Που συνδέεται με τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες που υποχρεώνουν και τους δύο γονείς να εργάζονται. Που συνδέεται με την καθημερινή κούρσα για την κατάκτηση της επάρκειας αγαθών.
Όμως ας σταθούμε λίγο έξω από την σφαίρα επιρροής του μεταπολεμικού φεμινιστικού κινήματος κι ας δούμε ως παρατηρητές την διαδρομή ενός παιδιού.
Η μητέρα εργάζεται 8 ώρες καθημερινά και χρειάζεται άλλες 2 ώρες για την προετοιμασία και τις διαδρομές από και προς τη δουλειά . Αυτό μας κάνει 10 ώρες και 7 ώρες που μάλλον χρειάζεται για να κοιμάται 17 ώρες . Απομένουν 7 ώρες την ημέρα για φροντίσει τα πρακτικά της οικογένειας και των παιδιών, τον εαυτό της, την σχέση της με τον σύντροφο της και να δει τα παιδιά της. Επειδή τα παιδιά μάλλον κοιμούνται κοντά στις 10 το βράδυ οι ώρες που μπορεί να διαθέσει κάποια γυναίκα στα παιδιά της είναι από τις 5 το απόγευμα έως τις 10 το βράδυ. Κι αυτό, στην περίπτωση που η δουλειά της είναι προνομιακή και δεν δουλεύει σε κατάστημα ή δεν είναι ιδιωτική υπάλληλος – στέλεχος, που το απόγευμα ενσωματώνεται στην εργάσιμη ημέρα τις περισσότερες φορές. Τις ουσιαστικές ώρες της ημέρας, το παιδί της εργαζόμενης μητέρας, είναι με κάποιον ξένο. Βρίσκεται σε κάποιο βρεφονηπιακό σταθμό ή περνάει την ημέρα του με μια γυναίκα που πληρώνεται για να αντικαθιστά τη μητέρα του.
Πώς υποτιμήσαμε τόσο εύκολα το ρόλο της μητέρας στη ζωή του παιδιού;
Σε ποιες ώρες, σε ποιες συνθήκες, με τι αφορμές γίνεται η διαπαιδαγώγηση του παιδιού; Ποιόν μιμείται; Πώς χτίζεται η σχέση γονιού – παιδιού; Έχει το παιδί την ευκαιρία να ζήσει με τον γονιό του, να τον παρατηρήσει, να τον μιμηθεί; Έχει την ευκαιρία ο γονιός να του δείξει, να το διδάξει, να επικοινωνήσει; Έχει την ευκαιρία η οικογένεια να ζήσει μαζί, να δημιουργήσει δεσμούς, να γνωρίσει σε βάθος ο ένας τον άλλο; Το παιδί μεγαλώνει μόνο του, δεν βλέπει την οικογένεια του ως πρότυπο γιατί δεν έχει την ευκαιρία να τη δει. Βλέπει πρόσωπα της τηλεόρασης. Ασχολείται με τον τηλεοπτικό κόσμο και στην εξέλιξη του, με τον εικονικό κόσμο των videogames.
Το εντυπωσιακό είναι ότι η μοίρα αυτή δεν αφορά τα παιδιά φτωχών βιοπαλαιστών. Αφορά εξίσου και τα παιδιά των πολύ εύπορων οικογενειών και ίσως πολύ περισσότερο.
Η κοινωνία συναινεί. Όλοι το βρίσκουμε απόλυτα φυσιολογικό. Κάτι ψιθυρίζουμε για καταναλωτικά πρότυπα, αλλά έχουμε δημιουργήσει και την έννοια του ποιοτικού χρόνου. Πλήθος άρθρων για την ισορροπία της καριέρας με την οικογένεια. Ανώτατα στελέχη, επιχειρηματίες, καλλιτέχνες, τηλεοπτικά πρόσωπα, γυναίκες – πρότυπα, απαντούν ότι αν υπάρχει θέληση, η οικογένεια δεν εμποδίζει την καριέρα. Διάσημες μητέρες φωτογραφίζονται για τα περιοδικά. Χαμογελαστές και άψογες. Διάσημα μωρά ντυμένα με την τελευταία λέξη της μόδας, γίνονται σύμβολο αδιαμφισβήτητης επιτυχίας.
Και οι γυναίκες που αγωνίζονται με τον βασικό μισθό να τα βγάλουν πέρα στο 24ώρο ψάχνουν να βρουν παιδικό σταθμό που να κρατάει τα παιδιά μέχρι αργά το απόγευμα. Πολλές φορές πληρώνοντας τα ¾ του μισθού τους. Και μόλις τελειώσουν την εργάσιμη ημέρα τους παίρνουν τα παιδιά από τον σταθμό και επιστρέφουν σπίτι. Πού μπορεί να χωρέσει εδώ ο δημιουργικός χρόνος; Πότε να ηρεμήσει, πότε να σκεφτεί, πότε να παρατηρήσει το παιδί; Πώς να δουλέψει τα αισθήματα της;
Έρχεται η πολιτεία και φροντίζει για την μητρότητα συνταξιοδοτώντας τις γυναίκες πρόωρα. Δεν είναι παράλογο; Μόλις δηλαδή θα έχουν μεγαλώσει τα παιδιά μπορούν να σταματήσουν να εργάζονται. Οι δυνάμεις είναι συντονισμένες εναντίον της οικογένειας; Υπάρχει συνομωσία; Το σχέδιο είναι, τα παιδιά να μεγαλώνουν σε ιδρύματα και οι γονείς να εργάζονται όλο το 24ώρο;
Το φυσιολογικό για την προστασία της μητρότητας και εν τέλει της κοινωνίας, δεν θα ήταν, να δίνεται άδεια με αποδοχές για 6 χρόνια από τη γέννηση κάθε παιδιού;
Αλλά δεν τολμούμε να το σκεφτούμε, γιατί είναι επαγγελματικά και οικονομικά παράλογο. Γιατί κανένας δεν θα προσλαμβάνει γυναίκες στη δουλειά. Πρέπει να κατανοήσουμε ότι η μητρότητα είναι υπόθεση της κοινωνίας και πρέπει να έχει τον σεβασμό μας. Το οικονομικό κόστος θα πληρωθεί στα προγράμματα απεξάρτησης, στην κοινωνική βία, στην χαμηλή παραγωγικότητα.
Δυστυχώς οι γυναίκες δεν εκπροσωπούνται πουθενά . Οι γυναίκες που είναι στην εξουσία, που έχουν εξουσία, δεν έχουν επαφή με την θηλυκή πλευρά του εαυτού τους. Φέρονται σαν άνδρες, δεν επιτρέπουν στα αισθήματα να τους ενοχλούν στον πόλεμο της εξουσίας και της δύναμης. Τα δυστυχισμένα παιδιά των λαμπερών γονιών είναι παράπλευρες απώλειες, στον πόλεμο των ανθρώπων για περισσότερη εξουσία.
Ο σκοπός της κοινωνίας θα έπρεπε να είναι να στηρίζει τις γυναίκες να γίνονται μητέρες και να βιώνουν το ρόλο τους καθημερινά και με τις καλύτερες συνθήκες.
Να τους επιτρέπει να μεγαλώνουν οι ίδιες τα παιδιά τους και όχι να τις ωθεί να παραιτούνται από την χαρά και τη δημιουργικότητα στο όνομα της ανεξαρτησίας.
Οι γυναίκες πρέπει να είναι σε θέση να βιώσουν την εγκυμοσύνη τους, τον τοκετό τους ήρεμα, χωρίς πίεση και άγχος.
Να αφιερώνουν χρόνο στον εαυτό τους ώστε να συγκροτούν την σκέψη τους, να επεξεργάζονται τα αισθήματά τους.
Να έχουν το χρόνο και την ηρεμία να παρατηρούν το παιδί τους και να του συμπαραστέκονται στην ανάπτυξη του.
Να έχουν το χρόνο να ενημερώνονται για τα ζητήματα που ενδιαφέρουν ουσιαστικούς τομείς της ζωής, να ανακαλύπτουν απαντήσεις και τελικά να επιλέγουν και να αποφασίζουν με κριτήριο την άποψη που έχουν σχηματίσει.
Η λύση της παραμονής των παιδιών ατελείωτες ώρες στους παιδικούς σταθμούς από πολύ μικρές ηλικίες , εκτός των επιπτώσεων στην διαμόρφωση της προσωπικότητας του παιδιού, είναι βέβαιο πως στερεί στους γονείς τη δυνατότητα να γνωρίσουν την ψυχή των παιδιών τους και να δημιουργήσουν μαζί τους συναισθηματικούς δεσμούς.
Η γονεϊκότητα είναι δικαίωμα απέναντι στον εαυτό μας και χρέος απέναντι στα παιδιά που φέρνουμε στον κόσμο. Η ανατροφή των παιδιών θα έπρεπε να αναγνωρίζεται ως η κορυφαία κοινωνική προσφορά, να υποστηρίζεται και να ανταμείβεται.
Οι μητέρες είναι η σημαντικότερη κοινωνική ομάδα και είναι αυτή που θέτει τις βάσεις για την πορεία των κοινωνιών . Είναι οι μητέρες και η σχέση τους με τους συντρόφους τους, που καλλιεργούν τις προσωπικότητες των παιδιών και των εφήβων. Είναι αυτές που διαμορφώνουν το μέλλον της κάθε γενιάς. Αν αυτό δεν είναι σημαντικό, τότε ποιο είναι?
