Της Ήρας Ανδρέου

Όλοι οι γονείς θέλουμε αδιαμφισβήτητα να αναθρέψουμε καλά κι ευγενικά παιδιά. Έτσι, για πολλούς από εμάς, το να υποχρεώνουμε το παιδί μας να ζητάει “συγνώμη” όταν βλάπτει κάποιο άλλο παιδί, είναι κάτι παραπάνω από δεδομένο. Ωστόσο είναι αυτός ο καλύτερος τρόπος για να διδάξουμε σε ένα παιδί τους κοινωνικούς κανόνες; Για μένα, όπως ακριβώς και για τους περισσότερους ειδικούς, η απάντηση είναι “όχι”: Το να εξαναγκάζουμε ένα μικρό παιδί να ζητήσει “συγνώμη” είναι πέρα για πέρα λάθος καθώς με μαθηματική ακρίβεια ένα τέτοιο παιδί θα μυηθεί στο ψέμα!

Αντιλαμβάνομαι ότι κάτι τέτοιο μπορεί ν” ακουστεί σε κάποιους από εσάς γελοίο και να πείτε πως το σωστό είναι να μάθουμε στα παιδιά μας ν” απολογούνται για τα λάθη τους. Συμφωνώ απολύτως. Διαφωνώ ωστόσο στο χρόνο και στον τρόπο με τον οποίο μαθαίνουμε τα παιδιά μας ν΄ απολογούνται.

Όπως επισημαίνουν οι ειδικοί τα παιδιά προσχολικής ηλικίας έχουν μία ιδιαίτερα υποανάπτυκτη “θεωρία σκέψης”, κάτι που σημαίνει ότι χρειάζονται αρκετό χρόνο για να κατανοήσουν τις απόψεις και τα συναισθήματα των άλλων. Τα παιδιά κάτω των 6 ετών αγωνίζονται σκληρά για να κατανοήσουν πως αισθάνονται οι άλλοι, ιδιαίτερα όταν τα αισθήματα των άλλων δεν ταυτίζονται με τα δικά τους. Η όλη ιστορία συνοψίζεται στη λέξη “ενσυναίσθηση”, στο να μπορείς δηλαδή να μπαίνεις στη θέση του άλλου και να καταλαβαίνεις πως ακριβώς αισθάνεται σε κάποια δεδομένη χρονική στιγμή. Η ενσυναίσθηση είναι ωστόσο μία από τις τελευταίες κοινωνικές δεξιότητες που αναπτύσσει ένα μικρό παιδί κι αυτό που θα πρέπει να γνωρίζουν όλοι οι γονείς είναι ότι τα παιδιά αρχίζουν να κατέχουν ένα σεβαστό ποσοστό ενσυναίσθησης από την ηλικία των 6 ετών και μετά.

Γιατί η ενσυναίσθηση έχει σημασία όταν πρόκειται να ζητήσουμε “συγνώμη;” Διότι “εξασφαλίζει” ότι το παιδί αισθάνεται άσχημα γι” αυτό που έκανε λάθος καθώς επίσης και το ότι είναι ικανό να μπει στην θέση του άλλου γι” αυτό που του προξένησε. Για παράδειγμα, εάν ένα τετράχρονο χτυπήσει ή δαγκώσει ένα άλλο τετράχρονο και πει “συγνώμη”, το συγνώμη αυτό δεν θα έχει καμία απολύτως αξία διότι ένα τετράχρονο δεν μπορεί να καταλάβει ούτε να συναισθανθεί τον πόνο του άλλου παιδιού. Ένα τρίχρονο που χτυπάει ένα άλλο τρίχρονο για να του πάρει το παιχνίδι μπορεί στην πραγματικότητα να πιστεύει ότι το άλλο παιδί νιώθει χαρούμενο επειδή κι αυτό νιώθει χαρούμενο που επιτέλους απέκτησε το παιχνίδι που ήθελε! Εξαναγκάζοντας λοιπόν ένα παιδί προσχολικής ηλικίας να ζητήσει “συγνώμη”, το μόνο που καταφέρνουμε είναι να το υποχρεώνουμε να πει ένα ψέμα!

Μπορεί να πείτε “Και τι έγινε; Τα παιδιά πρέπει να μαθαίνουν!”, αλλά θέλετε πραγματικά να μάθετε στο παιδί σας να λέει ψέματα;

Πως θα αισθανόσασταν αν μαθαίνατε στα παιδιά σας να λένε ψέμματα; Διότι τα παιδιά το μόνο που διδάσκονται μέσα από την επιμονή σας να ζητάνε “συγνώμη” είναι πως αυτή η “συγνώμη” αποτελεί την μαγική λεξούλα που θα τους εξασφαλίσει ασυλία από κάθε συνέπεια και κάθε τιμωρία. Χωρίς λοιπόν να το γνωρίζετε αυτό που μαθαίνετε στα παιδιά είναι να λένε ψέματα κάθε φορά που αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα!

Όλα τα παραπάνω δεν σημαίνουν ότι θα πρέπει να μένετε απαθείς στην περίπτωση που το παιδί σας σπρώξει ή χτυπήσει κάποιο άλλο παιδί αλλά να το μυήσετε στον μαγικό κόσμο της ενσυναίσθησης. Αν για παράδειγμα το παιδί σας σπρώξει ή χτυπήσει ένα άλλο παιδάκι στην παιδική χαρά το πρώτο που πρέπει να κάνετε είναι να ζητήσετε εσείς “συγνώμη” από το παιδί αλλά κι από τους γονείς το, μία σπουδαία κίνηση την οποία ακόμη κι αν το παιδί σας δεν κατανοεί απόλυτα την αντιλαμβάνεται ως πρότυπο. Στη συνέχεια καλό είναι να πάρετε το παιδί σας σε μία γωνία και να του εξηγήσετε με λόγια απλά ότι αυτό που έκανε δεν ήταν σωστό επειδή το άλλο παιδάκι πόνεσε και στεναχωρήθηκε. Κρατώντας σταθερά αυτή την στάση, λίγα χρόνια μετά, θα έχετε πλάσει ένα παιδί που κάθε φορά που λέει “συγνώμη” θα το εννοεί. Αυτό άλλωστε δεν θέλουμε όλοι οι γονείς;