Της Αγγελικής Καρδαρά
Σήμερα γιορτάζουμε την “Ημέρα της Γυναίκας”. Στην δική μας κοινωνία αυτή είναι μια μέρα χαράς, όπου εμείς οι γυναίκες συνηθίζουμε να βγαίνουμε με τις φίλες μας -γυναικοπαρέα- για φαγητό ή ποτό. Στο πλαίσιο, ωστόσο, άλλων κοινωνιών η γυναίκα όχι μόνο δεν έχει το δικαίωμα να γιορτάσει, αλλά αποτελεί θύμα ακραίων εγκληματικών ενεργειών. Επομένως, η Παγκόσμια “Ημέρα της Γυναίκας” έχει μια έντονα συμβολική σημασία, την οποία πρέπει να αναδείξουμε.
Προκαλεί μεγάλη εντύπωση και τεράστια θλίψη η διαπίστωση των Ηνωμένων Εθνών ότι κάθε χρόνο δολοφονούνται σε όλο τον κόσμο 5.000 γυναίκες, θύματα των εγκλημάτων τιμής. Ο αριθμός είναι υψηλός και καταδεικνύει το μέγεθος και τη σοβαρότητα του προβλήματος, το οποίο αποτελεί μάστιγα σε πολλές χώρες. Πρόκειται για μια ακραίας μορφής εγκληματικότητα, η οποία πηγάζει από την διαστρεβλωμένη αντίληψη ότι η γυναίκα είναι “αντικείμενο”.
Ειδικότερα, τα εγκλήματα τιμής, τα οποία στρέφονται κατά κύριο λόγο εναντίον των γυναικών, λαμβάνουν χώρα για την δήθεν προστασία οικογενειακών και κοινωνικών κανόνων. Θύματα, σε μικρότερο ποσοστό, είναι και άνδρες. Κυρίως, ομόφυλοι, νεαροί άνδρες, που κατά τις άκρως επικίνδυνες λογικές ορισμένων κοινωνιών, αποτελούν το “όνειδος” της οικογένειας, ή άνδρες που δολοφονούνται από τους πατέρες κοριτσιών, γιατί θεωρούν ότι έχουν εκθέσει ανεπανόρθωτα τις κόρες τους (στην Ελλάδα, το πολύκροτο έγκλημα του δημοφιλούς και πολύ αγαπητού στο κοινό, συνθέτη Άκη Πάνου).
Η μέθοδος τέλεσης των παραπάνω εγκλημάτων είναι, πάντοτε, ειδεχθής. Άγρια κακοποίηση, θάνατοι από ασφυξία, μαχαιρώματα, κάψιμο ακόμα και με πυρακτωμένο σίδερο, ταφή ενώ το άτομο είναι ακόμα ζωντανό, αποτελούν τις συνηθέστερες μεθόδους, με τις οποίες ο δράστης ενός εγκλήματος τιμής “τιμωρεί” το θύμα του.
Στα εγκλήματα τιμής, η γυναίκα γίνεται στόχος, συχνά, προσβεβλημένων συγγενών που λειτουργούν ως “αυτόκλητοι τιμωροί” και “ηθικοί εξαγνιστές”, ενεργώντας πολλές φορές με αφορμή μία αβάσιμη υποψία ή ένα απλό κουτσομπολιό! Ο βιασμός ή ακόμα και η αιμομικτική βία που υφίστανται αυτές οι γυναίκες θεωρόνται απολύτως θεμιτά μέσα “τιμωρίας” και “πρόληψης” και οι συγγενείς που τιμωρούν τις γυναίκες ή τα κορίτσια της οικογένειας με αυτήν την πρωτοφανή βιαιότητα τυγχάνουν της εκτίμησης και αποδοχής των υπολοίπων.
Η ανάλυση του ψυχο-εγκληματικού προφίλ των δραστών αποδεικνύει ότι πρόκειται για πολύ επικίνδυνες προσωπικότητες. Άτομα με άκρατο εγωκεντρισμό και εγωπάθεια, τα οποία διέπονται από παντελή έλλειψη παιδείας και από μεγάλη συναισθηματική κενότητα, καθώς και σκοταδιστικές αντιλήψεις, λειτουργούν με απίστευτη αγριότητα. Είναι εξαιρετικά επιθετικά άτομα, με βίαιες εξάρσεις στη συμπεριφορά τους και δεν διστάζουν να δολοφονήσουν ακόμα και το ίδιο τους το παιδί, πρωτίστως την κόρη, για λόγους “τιμής”.
Μια εγκυμοσύνη εκτός γάμου, μια ερωτική σχέση με έναν άντρα που δεν εγκρίνει το οικογενειακό περιβάλλον, ακόμα και το γεγονός ότι το έφηβο κορίτσι της οικογένειας καθυστέρησε να επιστρέψει σπίτι από μία έξοδό του, αποτελούν συχνούς λόγους για τη διάπραξη εγκλημάτων τιμής από άτομα με τα παραπάνω χαρακτηριστικά, τα οποία διαμορφώνουν ολόκληρη τη ζωή τους βάσει της στενόμυαλης και επικίνδυνης λογικής “τι θα πει η γειτονιά/ ο κόσμος/ η κοινωνία.
Όπως δείχνουν οι έρευνες, ακραίες θρησκευτικές και κοινωνικές αντιλήψεις για τη θέση των γυναικών, παρωχημένα ήθη και έθιμα πολλών λαών, φυλετικέως διακρίσεις και ρατσισμός, διαμορφώνουν τη συνείδηση των δραστών και οδηγούν σε εγκλήματα ασύλληπτης αγριότητας, ακόμα καν στο πλαίσιο κοινωνιών που δεν θεωρούνται “υπανάπτυκτες”. Αυτό αποτελεί ένα εξαιρετικά σημαντικό στοιχείο που οφείλει να μας προβληματίσει.
Ως προς το προφίλ των θυμάτων που είναι, κατά κύριο λόγο γυναίκες, πρόκειται για άτομα που δεν έχουν τη σωματική ή νοητική δύναμη, ή ωριμότητα λόγω νεαρού ηλικίας, ή λόγω εξάρτησης οποιασδήποτε μορφής -οικονομικής, συναισθηματικής- να αντιδράσουν και να ξεφύγουν από τόσο νοσηρές καταστάσεις, γεγονός που καθιστά ακόμα πιο επιτακτική την κοινωνική μέριμνα και συμπαράσταση από όλους μας προς αυτές τις ευάλωτες ομάδες πληθυσμού.
Και στο πλαίσιο της ελληνικής κοινωνίας έχουν διαπρχαθεί εγκλήματα τιμής. Ευτυχώς, για τη χώρα μας το πρόβλημα δεν αποτελεί μάστιγα, αλλά ειδικά στις κλειστές, τοπικές, κοινωνίες, η “τιμή” εξακολουθεί να οδηγεί, αν όχι στο φόνο, σε κακοποίηση της γυναίκας ή του κοριτσιού που δεν θέλει να ζήσει με τις κοινωνικές συμβάσεις, τα “πρέπει” και “μη” μιας κοινωνίας που με μεγάλη ευκολία και χωρίς σκέψη δικάζει και καταδικάζει συμπεριφορές, βάσει κουτσομπολιών, στερεοτοπικών αντιλήψεων και στενόμυαλων λογικών.
Περιστατικά ακραίας επιθετικότητας και βίας λαμβάνουν χώρα πίσω από κλειστές πόρτες και δεν έρχονται ποτέ στο φως, εξαιτίας της ντροπής ή της αδυναμίας των θυμάτων να τα αποκαλύψουν και να λυτρωθούν από αυτές τις ακραίες συμπεριφορές. Εδώ έγκειται η ολόπλευρη και τεκμηριωμένη ενημέρωση από τα ΜΜΕ ώστε να αντιμετωπιστούν, αποτελεσματικά, τέτοιες αποτρόπαιες συμπεριφορές, προτού να είναι πολύ αργά.
Προκαλούν έκπληξη αλλά και ταυτόχρονα δείχνουν το μέγεθος του προβλήματος τα λόγια μιας μητέρας από την Ηλεία, η οποία πριν από κάποια χρόνια, δηλητηρίασε την μόλις 21χρόνη κόρη της, επειδή έμεινε έγκυος εκτός γάμου: “έχω δύο ακόμα ανύπαντρα κορίτσια και δεν θα δεχόταν κανείς να τα παντρευτεί, αφού προέρχονταν από μία ατιμασμένη οικογένεια. Έπρεπε να ξεπλύνω την ντροπή και ζητώ η κοινωνία και ο Θεός να με συγχωρήσουν”.
Θα κλείσω με τον προβληματισμό εάν και σε ποιο βαθμό διαπράττονται δίπλα μας τόσο αποτρόπαια εγκλήματα που ακόμα κι αν, μέχρι στιγμής δεν έχουν οδηγήσει στο θάνατο, έχουν καταστρέψει τη ζωή γυναικών; Ελπίζω και εύχομαι, συνεπώς, η φετινή “Ημέρα της Γυναίκας” που θα γιορτάσουμε στις 8 Μαρτίου να αναδείξει λαμπρές στιγμές στη ζωή σπουδαίων γυναικών που, σε καθημερινή βάση, δίνουν και κερδίζουν χιλιάδες μάχες, καταφέρνοντας να συνδυάσουν τους πολλούς και διαφορετικούς ρόλους τους στο πλαίσιο μιας εξαιρετικά απαιτητικής και, συχνά, σκληρής απέναντί τους κοινωνίας.
