Της Ιωάννας Σωτήρχου

Φανταστείτε ένα σχολείο από το οποίο τα παιδιά δεν θέλουν να φύγουν για να πάνε σπίτι τους. Και όταν φεύγουν από αυτό δεν έχουν ούτε μία ώρα διάβασμα. Ουτοπικό; Οχι και τόσο, καθώς υπάρχουν εκπαιδευτικά συστήματα που το επιτυγχάνουν.

Ομως, τον δημόσιο διάλογο σε μερικές χώρες απασχολεί ακριβώς το αντίθετο: οι πολλές ώρες μελέτης στο σπίτι που έχουν οδηγήσει γονείς και μαθητές στα όριά τους ενώ -σε ό,τι μας αφορά- στο… φροντιστήριο, ακόμη και από τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού, για να ακούγεται λίγο ως ανέκδοτο η δημόσια και δωρεάν παιδεία.
Με αφορμή κινητοποιήσεις γονέων, μαθητών αλλά και εκπαιδευτικών στο εξωτερικό που έφτασαν μέχρι την απαγόρευση της εξωσχολικής μελέτης συζητήσαμε για το θέμα με καθηγητές Παιδαγωγικής αναζητώντας αυτά που πρέπει να αλλάξουν για μια περισσότερο σύγχρονη εκπαιδευτική διαδικασία.

Σίγουρα υπάρχουν δυσκολίες σε αυτήν την πορεία: και πέρα από την οικονομική κρίση πολλές φορές τροχοπέδη στην αλλαγή στέκεται η ίδια η νοοτροπία που έχει καλλιεργηθεί για την εκπαίδευση.

Ισπανοί… αδιάβαστοι

Στην Ισπανία το Νοέμβριο έγινε μια διαφορετική «απεργία» από τις άλλες. Οι γονείς αποφάσισαν ότι τα παιδιά τους δεν θα κάνουν τις εργασίες τους στο σπίτι τα Σαββατοκύριακα και θα τα στέλνουν σχολείο… αδιάβαστα.

Και όταν λέμε οι γονείς μιλάμε για την Ισπανική Συνομοσπονδία Ενώσεων Πατέρων και Μητέρων Μαθητών (Ceapa), που αποτελείται από 12.000 ενώσεις.

Σύνθημά τους; «Στο σχολείο μου λείπει ένα μάθημα: ελεύθερος χρόνος».

Ενημέρωσαν με επιστολές τους διδάσκοντες και επιστράτευσαν το άρθρο 31 της Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Παιδιού που αναφέρεται στο «δικαίωμα στην ανάπαυση και στις δραστηριότητες του ελεύθερου χρόνου, στην ενασχόληση με ψυχαγωγικά παιχνίδια και δραστηριότητες που είναι κατάλληλες για την ηλικία του και στην ελεύθερη συμμετοχή στην πολιτιστική και καλλιτεχνική ζωή».

«…Θέλουμε να αλλάξει το μοντέλο, να κάνουμε ένα ποιοτικό άλμα στο εκπαιδευτικό σύστημα. Υπάρχουν σχολεία σε άλλες χώρες που λειτουργούν χωρίς μαθήματα στο σπίτι, χωρίς βιβλία και χωρίς εξετάσεις και έχουν εξαιρετικά αποτελέσματα» δήλωσε ο Χοσέ Λουίς Πάθος, πρόεδρος της Ceapa.

Μαθητές σε σχολική αίθουσα
Θα μπορούσατε να σκεφτείτε κάτι τέτοιο να συμβαίνει εδώ, στη χώρα που «…έχει “φροντιστηριοποιηθεί” η γενικότερη αντίληψη για τη γνώση που έχουν γενιές μαθητών και γονέων» όπως παραδεχόταν ως πρόεδρος της επιτροπής μορφωτικών υποθέσεων της Βουλής, ο ομότιμος καθηγητής Ιστορίας των Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και σημερινός υπουργός Παιδείας Κώστας Γαβρόγλου; (Εφ.Συν 13/1/2016)

Εδώ που από το δημοτικό ακόμη οι γονείς που εργάζονται και αν τυχόν το ολοήμερο είναι υποστελεχωμένο και δεν έχουν τη βοήθεια των παππουδογιαγιάδων για το διάβασμα στο σπίτι από την πρώτη κιόλας δημοτικού, καταφεύγουν είτε σε παιδαγωγούς στο σπίτι είτε σε μονάδες μελέτης…

Και στη Σκωτία

Η μελέτη στο σπίτι δεν απασχόλησε μόνο την ισπανική κοινή γνώμη. Στη Σκωτία πήγαν ένα βήμα παραπέρα καθώς στις αρχές Νοεμβρίου γονείς, μαθητέςκαι δάσκαλοι στο δημοτικό σχολείο του Inverlochy στο Fort William ψήφισαν την… απαγόρευσή της σε μία προσπάθεια να ενθαρρυνθούν τα παιδιά να διαβάζουν για ευχαρίστηση.

Της ψηφοφορίας προηγήθηκε πέρσι μία δοκιμή έξι βδομάδων, κατά τη διάρκεια της οποίας δεν δινόταν μελέτη για το σπίτι στα παιδιά, αφήνοντάς τους περισσότερο χρόνο για παιχνίδι και άλλες δραστηριότητες, μετά την οποία ρωτήθηκαν αν επιθυμούσαν τη μόνιμη διακοπή των εργασιών στο σπίτι.

Το 62% των γονιών στο σχολείο των 193 μαθητών τάχθηκε υπέρ της κατάργησής της, οι δάσκαλοι διχάστηκαν ενώ δεν αποτελεί έκπληξη ότι το 79% των μαθητών ψήφισαν για την απαγόρευσή της- ωστόσο αν χρειαστεί κάποια βοήθεια το παιδί θα μπορεί να κάνει μερικές εργασίες.

Και το Ινβερλόχι δεν είναι το μοναδικό σχολείο της Σκωτίας που εγκαταλείπει τη μελέτη στο σπίτι είναι όμως το πρώτο που το έβαλε σε ψηφοφορία.

Όπως σημειώνουν οι «Τάιμς», τον Οκτώβριο και το δημοτικό King’s Road στο Rosyth, σταμάτησε να βάζει εργασίες στα παιδιά.

Σύμφωνα με το σκοτσέζικο συμβούλιο γονέων δασκάλων «είναι καλύτερο για τα παιδιά να έχουν ελεύθερο χρόνο και να συμμετέχουν σε άλλες δραστηριότητες από το να κάνουν εργασίες επειδή “αυτό κάνουμε πάντα”.

»Οι εργασίες θα έπρεπε να είναι μία ευκαιρία να εμπεδώσουν τις γνώσεις που αποκτούν στην τάξη από το να τους ζητούν να ολοκληρώνουν βαρετές ασκήσεις και θα ήταν καλύτερο ίσως για αυτά να δείχνουν τις γνώσεις τους στους γονείς τους ώστε να γίνεται η μάθηση περισσότερο διαδραστική».

Στη Φινλανδία οι λιγότερες εξωσχολικές εργασίες

Και όμως, υπάρχουν και ευτυχισμένοι μαθητές όπως αποτυπώνονται σε σχετικές έρευνες.

Σύμφωνα με τον Οργανισμό για την Οικονομική Συνεργασία και Ανάπτυξη το διάβασμα στο σπίτι αν και «θα μπορούσε να είναι ακόμη μία ευκαιρία για γνώση» ωστόσο «ενισχύει τις οικονομικές ανισότητες και στις επιδόσεις των μαθητών» και «αυξάνει το χάσμα ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς», καθώς δεν έχουν όλοι οι γονείς την ευχέρεια να βοηθήσουν στη μελέτη το παιδί τους.

Στη σχετική κατάταξη του προγράμματος διεθνούς αξιολόγησης μαθητών (PISA) που μας έδωσε ο ΟΟΣΑ διαπιστώνει κανείς ότι οι ώρες μελέτης μειώθηκαν τη δεκαετία 2003-2012 στις 31 από τις 38 χώρες που είναι συγκρίσιμες, ενώ το φαινόμενο δεν είναι μόνο… ευρωπαϊκό.

Η κατάταξη αφορά 15χρονους μαθητές γυμνασίου και με έναν μέσο όρο 4,9 ωρών εξωσχολικού διαβάσματος τη βδομάδα, φαίνεται ότι στην Ισπανία έχουν περισσότερες ώρες μελέτης στο σπίτι (6,5) ενώ στην Ελλάδα τα γυμνασιόπαιδα εμφανίζονται να έχουν μία ώρα λιγότερης μελέτης (5,5).

Στον αντίποδα, χώρες όπως η Φινλανδία, η Τσεχία και η Σλοβακία –για να μείνουμε στην Ευρώπη όπου με περίπου τρεις ώρες διάβασμα τη βδομάδα τα παιδιά δεν πρέπει να ασχολούνται περισσότερο από ένα μισάωρο τη μέρα (36 λεπτά για την ακρίβεια) με τα μαθήματά τους μετά το σχολείο.

Πιο πρόσφατη η έρευνα του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (WEF) που επικεντρώνει σε οικονομικά στοιχεία 138 χωρών, περιλαμβάνει ωστόσο στους «12 πυλώνες της ανταγωνιστικότητας» και την πρωτοβάθμια εκπαίδευση.

Την κορυφαία θέση στα παγκόσμια συστήματα εκπαίδευσης καταλαμβάνει η Φινλανδία με τις ελάχιστες εξωσχολικές εργασίες και το μικρότερο στον κόσμο χάσμα μεταξύ των πιο αδύναμων και των καλύτερων μαθητών.

Στις 10 καλύτερες βρίσκονται ακόμη: Ελβετία, Βέλγιο, Ολλανδία για την οποία γίνεται ιδιαίτερη μνεία στην εκπαιδευτική ευημερία επειδή δεν δίνονται πολλές εργασίες στο σπίτι μέχρι τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, Ιρλανδία και Εσθονία.

Ευστρατία Σοφού, καθηγήτρια στην Παιδαγωγική Σχολή των Ιωαννίνων

Η «εκ βάθρων» ισπανική μεταρρύθμιση του ’80

«Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι πιο ελεύθερο γιατί δεν υπάρχει αξιολόγηση και ο κάθε δάσκαλος και καθηγητής μπορεί να κάνει ότι θέλει: μπορεί το πρόγραμμα που δίνεται να αναλύει και την παραμικρή λεπτομέρεια αλλά στην πράξη ακυρώνεται εφόσον δεν υπάρχει έλεγχος», εξηγεί η κ. Ευστρατία Σοφού καθηγήτρια στην παιδαγωγική σχολή των Ιωαννίνων που ολοκλήρωσε το διδακτορικό της στην Ισπανία.

• Πόση σχέση έχει όμως η μελέτη μετά το σχολείο στην Ισπανία με τη μελέτη μετά το ελληνικό σχολείο;

«Και βέβαια δεν έχει καμία σχέση» μας λέει η Ευστρατία Σοφού.

Μας μιλά για τη «εκ βάθρων» μεταρρύθμιση που έκανε τη δεκαετία του ’80 ο Φελίπε από την προσχολική εκπαίδευση μέχρι το πανεπιστήμιο, που μπολιάστηκε με αρκετές ιδέες από τα ριζοσπαστικά εκπαιδευτικά κινήματα που ανθούσαν στη χώρα μετά την πτώση του Φράνκο.

«Βέβαια εκείνη την εποχή υπήρχαν και πολλά χρήματα (…) χώρια που είναι λογικό μετά από τόσα χρόνια να ασκείται κριτική. Η τεράστια διαφορά είναι η διαφορετική κουλτούρα με έντονο το στοιχείο της ομάδας καθώς από τότε το πλαίσιο ήταν να δουλεύουν τα παιδιά σε ομαδικές εργασίες ενώ εδώ δυσκολευόμαστε να συνεργαστούμε…Και το μεγάλο θέμα είναι η εισαγωγή στο πανεπιστήμιο γιατί εκεί καταλήγουν όλα…».

• Και πώς έχουν λύσει το θέμα της εισαγωγής στα πανεπιστήμια;

«Μπορεί να έχουν ένα σύστημα πανελληνίων αλλά εκεί είναι πολύ πιο χαλαρά τα πράγματα, δεν έχουν την πίεση που έχουν τα δικά μας παιδιά, δεν υπάρχουν φροντιστήρια καθώς όλη η σχετική προετοιμασία γίνεται στο σχολείο, χρησιμοποιούνται τα πρότζεκτ και η ομαδική εργασία σαν μέθοδος διδασκαλίας από το δημοτικό μέχρι το γυμνάσιο.

»Βέβαια τα δύο συστήματα έχουν κι άλλες σημαντικές διαφορές…

»Μία ακόμη είναι στο αναλυτικό πρόγραμμα που είναι αποκεντρωμένο σε 17 αυτόνομες περιφέρειες που έχουν τη δική τους κυβέρνηση και συνεπώς υπουργό παιδείας με αποτέλεσμα το εκπαιδευτικό σύστημα της Ανδαλουσίας να διαφέρει από αυτό της Βαρκελώνης και μόνον οι κοινοί άξονες διαμορφώνονται από το υπουργείο Παιδείας.

»Οπότε το κάθε σχολείο και η κάθε αυτόνομη περιφέρεια φτιάχνει το δικό της αναλυτικό πρόγραμμα με βάση ένα πλαίσιο που έχει δοθεί από το κράτος».

• Δηλαδή έχουν την ελευθερία διαμόρφωσής του;

«Στην ουσία όμως το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι πιο ελεύθερο γιατί δεν υπάρχει αξιολόγηση και ο κάθε δάσκαλος και καθηγητής μπορεί να κάνει ότι θέλει: μπορεί το πρόγραμμα που δίνεται να αναλύει και την παραμικρή λεπτομέρεια αλλά στην πράξη ακυρώνεται εφόσον δεν υπάρχει έλεγχος.

»Αντίθετα η Ισπανία έχει αξιολόγηση, επιθεωρητές σχολικών μονάδων και εκπαιδευτικών… ενώ οι σύλλογοι γονέων είναι αναγνωρισμένοι και οργανωμένοι σε συνδικάτα, έχουν τεράστια δύναμη και ασκούν πίεση στην εκπαιδευτική πολιτική.

»Αντίθετα εδώ φορτώνονται τα παιδιά, υπάρχει μανία με την ύλη, ενώ και οι ίδιοι οι γονείς ασκούν πιέσεις στους εκπαιδευτικούς να βάλουν εργασίες για το σπίτι διαφορετικά θεωρούν ότι δεν έκανε καλή δουλειά ο δάσκαλος…».

• Τι θα μπορούσε να γίνει;

«Για να έχει νόημα η δουλειά στο σχολείο πρέπει να αλλάξει και ο χρόνος: ο εκπαιδευτικός δεν προλαβαίνει να δουλέψει στο 45λεπτο της διδακτικής ώρας, πρέπει να υπάρχει ευελιξία στο θέμα του χρόνου για να προλαβαίνει να τελειώσει μια ομαδική εργασία και όχι να έχει τον περιορισμό πότε θα χτυπήσει το κουδούνι και να πέφτει πανικός.

»Χρειάζεται να είναι πιο αποκεντρωμένο και ευέλικτο το εκπαιδευτικό σύστημα, να έχουν περισσότερο λόγο οι σχολικές μονάδες, να μειωθούν οι εξετάσεις, τα τεστ, να αλλάξει το σύστημα αξιολόγησης στο γυμνάσιο, θέματα που τέθηκαν στο πλαίσιο του εθνικού διαλόγου και κάτι πήγε να γίνει αλλά…».

Βασίλης Τσάφος, καθηγητής Παιδαγωγικής στο ΕΚΠΑ

«Ο λάθος προσανατολισμός οδηγεί στην παραπαιδεία»

Μία επιπλέον δυσκολία για την ελληνική πραγματικότητα είναι ότι υπάρχει και μια αντίληψη στην οικογένεια ότι όσο περισσότερο διαβάζει ένα παιδί τόσα περισσότερα μαθαίνει, όσα περισσότερα συσσωρεύει τόσο περισσότερα εφόδια έχει ώστε να μπορέσει να πετύχει: αυτή η αντίληψη είναι λανθασμένη και ξεπερασμένη. Αλλά από κει ξεκινάει το πρόβλημα…

«Δυστυχώς δεν αφορά τις πιο μεγάλες τάξεις και εδώ είναι το πρόβλημα. Τα παιδιά πια ζητούν βοήθεια από το Δημοτικό και πολλοί που αποφοιτούν από μας βρίσκουν δουλειά: διαβάζουν παιδιά του Δημοτικού, μια σοβαρή πτυχή που έρχεται να καλύψει άλλου τύπου ανάγκες.
»Μια άλλη πτυχή είναι η αντίληψη για το σχολείο, ότι όσες περισσότερες γνώσεις πάρουν τα παιδιά τόσο είναι καλύτερα τα πράγματα, αλλά η ύλη δεν μπορεί να καλυφθεί τις ώρες του σχολείου κι έτσι επεκτείνεται και στο σπίτι: δυστυχώς δεν δίνεται βάση στη διαδικασία, στο πώς μαθαίνει κανείς, αλλά στο να κάνει τόσες πολλές ασκήσεις ώστε να μπορεί να αναπαράγει για παράδειγμα έναν τύπο ασκήσεων στα Μαθηματικά, ενώ το ενδιαφέρον θα έπρεπε να είναι το να μάθει πώς να τις λύνει.

»Αυτός ο προσανατολισμός της εκπαίδευσης είναι όλος λάθος και οδηγεί στη βιομηχανία της παραπαιδείας. Ουσιαστικά πρόκειται για ένα υλοκεντρικό σχολείο που δίνει όλο και περισσότερο βάση στην ύλη και δεν αφιερώνει καθόλου χρόνο στη διαδικασία της μάθησης.

»Και η τρίτη πτυχή είναι η μέγκενη των εξετάσεων καθώς όλα έχουν ως άξονα και κριτή τις εξετάσεις για το Πανεπιστήμιο. Οι γονείς από το Νηπιαγωγείο έχουν μια αγωνία για το αν θα προετοιμαστούν σωστά τα παιδιά τους για το Πανεπιστήμιο», μας λέει ο Βασίλης Τσάφος, καθηγητής Παιδαγωγικής στο ΕΚΠΑ.

• Μα καλά, δεν υπάρχουν και καλές πρακτικές;

«Εξω, σε πολύ μεγάλο βαθμό, η δουλειά ολοκληρώνεται στο σχολείο. Η εισαγωγή στο Πανεπιστήμιο δεν προϋποθέτει πάντα εξετάσεις αλλά οι μαθητές αξιολογούνται με βάση τους βαθμούς τους, τα στοιχεία του βιογραφικού τους, τις εργασίες και τα θέματα που καταθέτουν και δεν αποτελεί κριτήριο το αν θα λύσουν μία άσκηση και αν θα αναπαραγάγουν έναν τύπο στη γραμματική.

»Υπάρχει άλλος προσανατολισμός. Μία επιπλέον δυσκολία για την ελληνική πραγματικότητα είναι ότι υπάρχει και μια αντίληψη στην οικογένεια ότι όσο περισσότερο διαβάζει ένα παιδί τόσα περισσότερα μαθαίνει, όσα περισσότερα συσσωρεύει τόσο περισσότερα εφόδια έχει ώστε να μπορέσει να πετύχει: αυτή η αντίληψη είναι λανθασμένη και ξεπερασμένη. Αλλά από κει ξεκινάει το πρόβλημα…»

• Τι μπορεί να γίνει;

«Πρώτα απ’ όλα οφείλουμε να πάρουμε την εστίασή μας από το αποτέλεσμα, τι έμαθα τελικά, και να καταλάβουμε ότι το παιδί πρέπει να πάρει εφόδια όχι υλικά αλλά διανοητικά, να αποκτήσει εργαλεία που δεν τα μαθαίνεις διαβάζοντας πολλές ώρες αλλά κάνοντας πράγματα.

»Γι’ αυτό είναι κρίμα ότι όλες αυτές οι διαδικασίες με τα πρότζεκτ μπορεί να προτάθηκαν, αλλά με πολύ κακό τρόπο. Χρειάζεται να μπολιάσουμε το σχολείο με μια άλλη αντίληψη και διαδικασίες που μπορούν να βοηθήσουν σε άλλη κατεύθυνση.

»Στο εξωτερικό δουλεύουν με φακέλους, εργασίες που έχουν να κάνουν σε συνεργασία με άλλα παιδιά και πρέπει να υποστηρίξουν, είναι άλλη λογική που δεν σχετίζεται με τις ώρες που διαβάζουν, ενώ ολοκληρώνουν τη δουλειά τους στο σχολείο.

»Στις προηγμένες χώρες η εργασία είναι πιο ουσιαστική και έχει να κάνει με την αναζήτηση και το ψάξιμο που σχετίζεται με την εργασία, μια διαδικασία που τους χαροποιεί και τους δίνει την ευχαρίστηση ότι ερευνούν, συνεργάζονται και δεν είναι καθηλωμένοι σε ένα βιβλίο και σε ένα χαρτί.

»Φέτος έγινε μια προσπάθεια για περιορισμό της ύλης, παρά τις αντιδράσεις, που έχει μια σύγχρονη αντίληψη για το τι σημαίνει “μαθαίνω”, ενώ στο παρελθόν έγιναν προσπάθειες να δουλευτούν τα πρότζεκτ, οι ομαδικές εργασίες στις οποίες τα παιδιά επιλέγουν το θέμα που τα ενδιαφέρει, αλλά με την κρίση και τις περικοπές ουσιαστικά υπονομεύτηκαν διότι περιορίστηκαν οι ώρες, το διαθέσιμο εκπαιδευτικό προσωπικό…

»Μια τέτοια διαδικασία που θα απαιτεί από το σχολείο να λειτουργεί διαφορετικά χρειάζεται πολλή δουλειά για να πειστούν οι εκπαιδευτικοί και η κοινωνία, αλλά και υποστηρικτικές πρακτικές για να φανούν τα αποτελέσματα.

»Ακόμη θέλει κάτι επίσης δύσκολο: μεγαλύτερη αυτονομία στην εκπαιδευτική μονάδα, δηλαδή να έχει τη δυνατότητα το σχολείο να ορίζει ένα μέρος του αναλυτικού προγράμματος, να μάθει τι ενδιαφέρει την κοινωνία, να έχει σαν βάση τη συνεργασία με την κοινότητα και το ενδιαφέρον των παιδιών, να αναλάβει ευθύνες…

• Τι κάνουμε για όλα αυτά;

«Αυτή τη στιγμή πειραματικά έχουμε αρχίσει μια τέτοια δουλειά που αλλάζει τελείως τη λογική του σχολείου για να πάμε λίγο μπροστά, να καταλάβουμε τι θέλουν οι μαθητές, να μπορούν να εμπλέκονται στη διαδικασία, να συμμετέχουν, να είναι δημιουργικοί, να έχουν πρωτοβουλίες και τότε τα παιδιά θα διεκδικούν διαφορετικά τα πράγματα.

»Αλλά χρειάζεται αλλαγή νοοτροπίας και είναι μακρύς ο δρόμος για να γίνει αυτή η αλλαγή στην οικογένεια και στο σχολείο…»

Γιώργος Τσιάκαλος, ομότιμος καθηγητής Παιδαγωγικής του ΑΠΘ

«Η ουτοπία θέλει θέληση»

O φόρτος εργασιών στο σπίτι οδηγεί σε συγκρούσεις και καταστρέφει τη σχέση με τους γονείς σε μια ηλικία που τα παιδιά χρειάζονται να βιώνουν την αγάπη, την εμπιστοσύνη, ότι μπορούν να απευθυνθούν…

Γιώργος Τσιάκαλος, ομ. καθηγητής Παιδαγωγικής, ΑΠΘ
Οι περισσότεροι παιδαγωγοί λένε πως πρέπει να αποφεύγουμε τέτοιες καταστάσεις.
«Σε ορισμένες χώρες του κόσμου θεωρείται αδιανόητο να γίνονται [σχολικές] εργασίες στο σπίτι, ιδιαίτερα στις μικρές ηλικίες», μας λέει ο ομότιμος καθηγητής Παιδαγωγικής του ΑΠΘ Γιώργος Τσιάκαλος, από τους εισηγητές της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης στην Κύπρο.

• Πώς το καταφέρνουν;

«Επειδή στόχος τους δεν είναι να αποθηκεύουν πληροφορίες στο μυαλό των παιδιών, αλλά να εμπεδωθούν περισσότερο οι γνώσεις τους. Ολα στηρίζονται στη λογική ότι τα παιδιά μαθαίνουν μέσα από την πράξη.

»Αν τυχόν έχει να κάνει Ιστορία, υπολογίσαμε ότι οι πληροφορίες με ημερομηνίες και ονόματα είναι μερικές χιλιάδες και για να τις μάθει θα πρέπει να κάθεται στο σπίτι να τις επαναλαμβάνει πολλές φορές.

»Ομως διαφορετικά λειτουργεί αν θεωρείς ότι η Ιστορία είναι κάτι για να καταλάβεις πώς λειτουργεί ο κόσμος, και αν χρειαστείς μια συγκεκριμένη πληροφορία να έχεις την ικανότητα να τη βρεις μέσα από τις πηγές, καθώς σήμερα υπάρχουν πάρα πολλές: αντιλαμβάνεται κανείς ότι δεν χρειάζεται να απομνημονεύει, κι εκείνο που κάνει το σχολείο είναι να του δείχνει τον τρόπο να μαθαίνει…».

• Και ο τρόπος που γίνεται αυτό;

«Τα παιδιά συζητούν, ψάχνουν σε εφημερίδες, βιβλία, χωρίς να χρειάζεται να μάθουν κάτι, αλλά για να αναπτύξουν τη λογική τους ώστε να μπορούν να αναζητούν και να βρίσκουν πληροφορίες, ακονίζοντας ακόμη την ικανότητά τους για την επίλυση προβλημάτων, την εύρεση διαφορετικών λύσεων, να έχουν κριτική σκέψη απέναντι στα κοινωνικά και φυσικά φαινόμενα, γιατί στην πραγματικότητα τι χρειαζόμαστε;

»Να έχουν τις γνώσεις και τις δεξιότητες για να μπορούν να αντιλαμβάνονται τον κόσμο γύρω τους, να τον ερμηνεύουν και να μπορούν να τον αλλάξουν. Αυτό δεν γίνεται κάνοντας επαναλαμβανόμενες ασκήσεις…».

• Ακόμη και στα Μαθηματικά;

«Κι αυτά τα μαθαίνει κανείς στο σχολείο και όχι στο σπίτι. Σου καλλιεργούν τη μαθηματική σκέψη, δεν μπορεί να την καλλιεργήσει ένας γονιός που δεν είναι μαθηματικός.

»Οι ασκήσεις στα Μαθηματικά σημαίνει ότι δεν έχουν χρόνο και δυνατότητα να τα μάθουν στο σχολείο.

»Και ναι, γίνεται: τα Φινλανδάκια είναι μέσα στους πρώτους και τα κάνουν όλα στο σχολείο κι έχουν και λιγότερες ώρες διδασκαλίας στο σχολείο απ’ ό,τι τα Ελληνόπουλα, που σημαίνει διαφορετικό αναλυτικό πρόγραμμα και διαφορετικά πράγματα που θέλουν να προσεγγίζουν σε κάθε τάξη».

• Η βασική αρχή;

«Τα παιδιά στο Δημοτικό δεν είναι δυνατόν να ασχολούνται συνέχεια με τα μαθήματα… Κύριο χαρακτηριστικό του ανθρώπου, για να είναι ικανός, δημιουργικός και να αναπτύσσει την προσωπικότητά του, είναι η περιέργεια που έχει· ότι παίζει πολύ περισσότερο από τα άλλα ζώα.

»Τα παιχνίδια τού δίνουν γνώσεις και δεξιότητες να βλέπει με διαφορετικό τρόπο τις καταστάσεις, να βρίσκει άλλες λύσεις.

»Ακόμη ο φόρτος εργασιών στο σπίτι οδηγεί σε συγκρούσεις και καταστρέφει τη σχέση με τους γονείς σε μια ηλικία που τα παιδιά χρειάζονται να βιώνουν την αγάπη, την εμπιστοσύνη, ότι μπορούν να απευθυνθούν…

»Οι περισσότεροι παιδαγωγοί λένε πως πρέπει να αποφεύγουμε τέτοιες καταστάσεις, γιατί τα παιδιά χρειάζονται να συναναστρέφονται τους γονείς και να βιώνουν την αγάπη, όχι την πειθαρχία.

»Αν στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού η άσκηση ξεπερνά τα 10 λεπτά, τότε είναι έξω από αυτό που μπορεί να βιώσει με δημιουργικό τρόπο το παιδί…».

Μας αναφέρει ότι στη Φινλανδία μέχρι το 2020 θα καταργήσουν όλα τα γνωστικά αντικείμενα ως μαθήματα – και θα συνδέσουν τα μαθηματικά, τη γλώσσα, την Ιστορία με τα φαινόμενα…

«Υπάρχει η τάση να αλλάξει το σύστημά μας που ουσιαστικά κλέβει από την παιδική ηλικία και τη νεότητα. Και το θέμα είναι τι κάνουν και οι γονείς, κατά πόσο είναι ενήμερη η κοινωνία για να μπορέσει να διεκδικήσει ένα εκπαιδευτικό σύστημα που δεν αποσκοπεί στην αποθήκευση πληροφοριών.

»Εκεί που πετυχαίνει είναι γιατί η ίδια η πολιτεία μετεκπαιδεύει στις αλλαγές ώστε να φτάσει σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που αποσκοπεί να δώσει τις δεξιότητες και τις ικανότητες που χρειάζεται το παιδί για να κατανοεί τον κόσμο γύρω του, να μπορεί να τον ερμηνεύει και να αποκτήσει τη δυνατότητα μέσα από αυτό και να τον αλλάξει. Και αυτό γίνεται μέσα στο σχολείο…».

• Και αν μιλήσει κανείς για την κρίση;

Τότε επιβάλλονται οι ριζικές αλλαγές για την έξοδο από αυτήν:

«Ένα εκπαιδευτικό σύστημα νέου τύπου δίνει τη δυνατότητα να μπορέσει μια χώρα να αναπτυχθεί και οικονομικά διότι τα παιδιά καλλιεργούν μια σειρά από κομβικές ικανότητες όπως είναι η δημιουργικότητα, η δυνατότητα να βρίσκουν λύσεις, η προθυμία να συνεργάζονται με άλλους ανθρώπους, η ενσυναίσθηση, τα οποία δεν γίνονται στη μοναξιά των ασκήσεων στο σπίτι αλλά γίνονται στο σχολείο στη σημερινή εποχή.

»Το 2010 είχε υπολογιστεί ότι η γενιά που μπήκε το 2010 στο σχολείο έτσι και λειτουργούσε σε νέου τύπου σχολείο, τότε κατά τη διάρκεια της ζωής της η Ελλάδα θα κατάφερνε να έχει ένα ΑΕΠ 17 φορές καλύτερο απ’ότι θα είχε χωρίς αλλαγές…

»Η Φινλανδία το 1992 βίωσε παρομοίως μια μεγάλη κρίση αφού η διάλυση της σοβιετικής ένωσης συμπαρέσυρε και όλες τις οικονομικές τους σχέσεις, η ανεργία ήταν επίσης 28% αλλά το έκαναν πραγματικότητα: αύξησαν τις δαπάνες για την παιδεία από 5 στο 7,1 -εμείς δεν επενδύουμε ούτε το 3% στα παιδιά μας- έκοψαν όλα τα υπόλοιπα, έκαναν την εκπαιδευτική τους μεταρρύθμιση και έγιναν το παράδειγμα αυτού που ονομάζεται οικονομία της γνώσης…».

Πηγή: efsyn.gr