Της Λίας Παπαδοπούλου

Ύφος μπλαζέ, σώμα χυμένο, σαν νυσταγμένο γατί, στον καναπέ και δυο λεξούλες που σας φέρνουν πανικό: «Μαμά, βαριέμαι!» Σπεύδετε αμέσως να ξορκίσετε το κακό της πλήξης και της ανίας, νιώθοντας ήττα ως γονιός; Κακώς! Λίγη βαρεμάρα είναι υγεία, αποφαίνονται οι ειδικοί, καθώς σπρώχνει τα παιδιά προς τη δημιουργικότητα και την εφευρετικότητα.

Προτού ακόμα χτυπήσει το κουδούνι για τη νέα σχολική χρονιά, είχατε προγραμματίσει το ημερήσιο ωρολόγιο πρόγραμμα του παιδιού σας με ακρίβεια νανοδευτερολέπτου, σαν οργανόγραμμα αστροναύτη της NASA σε ειδική διαστημική αποστολή. «14:00 σχόλασμα, 14:09 επιστροφή στο σπίτι από το σχολείο, 14:10 πλύσιμο χεριών, 14:13 μεσημεριανό φαγητό, 14:30 μελέτη, 15:00 βόλεϊ, αγγλικά, συνέχεια μελέτης, δείπνο, μπάνιο, ύπνος και πάει λέγοντας. Όλα σε πλάνο με το χρονόμετρο και, κάπου ενδιάμεσα σαν σφήνα, του αφήνατε κι ένα μισάωρο να παίξει «ελεύθερα» κάποιο παιχνίδι στο τάμπλετ, «για να χαλαρώσει λίγο κι ο μικρός…»

Προς Θεού, μη βαρεθεί! «Ξέρω ότι το πρόγραμμα του Κωνσταντίνου είναι φορτωμένο», παραδέχεται η μαμά του 8χρονου μαθητή της Β΄ δημοτικού. «Αλλά τι να κάνω; Να τον αφήνω, μετά το σχολείο και το διάβασμα, να “σαπίζει” με τις ώρες στην τηλεόραση, να παίζει συνέχεια στον υπολογιστή, ή να τον έχω όλη την ώρα μέσα στα πόδια μου να μου γκρινιάζει, “μαμά, βαριέμαι, δεν ξέρω τι να κάνω, παίξε μαζί μου, φέρε μου αυτό το παιχνίδι, δώσε μου αυτό”; Όταν μου παραπονιέται ότι βαριέται, με βάζει κι εμένα στην “πρίζα” να ψάχνω για να του βρίσκω πράγματα να ασχοληθεί, αλλά συνήθως δεν ικανοποιείται με τίποτα, οι δικές μου ιδέες του φαίνονται ακόμα πιο ανιαρές. Καλύτερα, λοιπόν, οι προγραμματισμένες δραστηριότητες, να τον απασχολούν δημιουργικά οι ειδικοί και να μαθαίνει και κάτι…»

Βαρεμάρας εγκώμιον Χάζεμα, αραλίκι, ραχάτι, ονειροπόληση, ραθυμία, απραξία… Όποιο συνώνυμο κι αν της δώσουμε, η βαρεμάρα ως κατάσταση εξοστρακίζεται από τον παιδικό κόσμο καθώς, μόνο το άκουσμα της λέξης, αρκεί να στείλει σε tilt ακόμα και τον πιο συγκροτημένο γονιό. «Οι περισσότεροι γονείς νιώθουν άβολα και ενοχικά όταν το παιδί τους εκφράσει την ανία του. Το εκλαμβάνουν ως προσωπική αποτυχία στον γονεϊκό τους ρόλο και σπεύδουν αμέσως να λύσουν το “πρόβλημα” γεμίζοντας αυτόν τον “κενό” -όπως θεωρούν- χρόνο με οργανωμένες δραστηριότητες ή με ασχολίες που συνδέονται με την τεχνολογία και συνήθως καθηλώνουν το παιδί μπροστά σε μια οθόνη», σύμφωνα με τη δρα Τερέζα Μπέλτον, συνεργάτιδα της Σχολής Εκπαίδευσης και Διά Βίου Μάθησης του Πανεπιστημίου της Ανατολικής Αγγλίας.
Η Βρετανίδα ερευνήτρια μελέτησε επί σειρά ετών την επίδραση της βαρεμάρας στην ενεργοποίηση της παιδικής φαντασίας για να καταλήξει στο εξής επιστημονικό συμπέρασμα: Αφήστε τα παιδιά ελεύθερα να βαρεθούν! Τουτέστιν, η βαρεμάρα δεν είναι μια καταστροφική, αντιπαραγωγική κατάσταση όπως φοβούνται πολλοί γονείς, αλλά, αντίθετα, αποτελεί μια πολύ δημιουργική διαδικασία. Μέσα στην πλήξη, υποστηρίζει η δρ Μπέλτον, τα παιδιά ενθαρρύνονται σε ενδοσκόπηση. Αρχίζουν να ψάχνουν δικούς τους τρόπους για να περάσουν ευχάριστα την ώρα τους κι έτσι σταδιακά ανακαλύπτουν τις προτιμήσεις, τα ενδιαφέροντά τους. Μαθαίνουν αβίαστα να επινοούν τρόπους ώστε να διαχειριστούν τον χρόνο που έχουν στη διάθεσή τους, βάζουν το μυαλό τους να δουλέψει με εφευρετικότητα, αντί να περιμένουν «προκάτ» λύσεις ψυχαγωγίας από τους μεγάλους.
Έτσι, η ονειροπόληση στο παιδικό δωμάτιο καθώς το παιδί κοιτά αφηρημένα έξω από το παράθυρο, που μπορεί να φαίνεται χάσιμο χρόνου στον γονιό, ίσως γίνει αφορμή για να γεννηθεί στο μυαλό του παιδιού η πιο σουρεαλιστική ιστορία, που θα περάσει από τον νου στο χαρτί, απελευθερώνοντας μεθαύριο τη φαντασία του, στα διαγωνίσματα έκθεσης και γραπτού λόγου.
Ή μήπως, πάλι, να αφήνατε τον Γιαννάκη να παρατηρεί όσο θέλει τα μυρμήγκια καθώς κάνουν γραμμή για τις φωλιές τους και να μην τον αποτρέπατε να «χαζεύει με τις ώρες» τα έντομα στα παρτέρια του πάρκου; Κάπως έτσι «άσκοπα» συνήθιζε να σπαταλάει την ώρα του όταν ήταν μικρός άλλος ένας χασομέρης με το όνομα Άλμπερτ Αϊνστάιν…

Ξεδίνοντας στην οθόνη; Στην εποχή των ηλεκτρονικών παιχνιδιών, των τάμπλετ και των έξυπνων κινητών, μεγαλώνουμε μια γενιά παιδιών εθισμένων στην οθόνη, σύμφωνα με την Αμερικανίδα ψυχολόγο Λόρα Μάρκαμ, διδάκτορα του Πανεπιστημίου της Κολούμπια. Όπως, μάλιστα, διαπιστώνουν διεθνείς έρευνες, τα ηλεκτρονικά παιχνίδια είναι έτσι σχεδιασμένα ώστε να παράγουν μικρές δόσεις «ντοπαμίνης» στον εγκέφαλο, καθιστώντας την ενασχόληση του παιδιού με αυτά ιδιαίτερα ευχάριστη και εθιστική εμπειρία. Πώς να ξεκολλήσει εύκολα μετά από το minecraft και το bubble shooter και να ανοίξει ένα βιβλίο;
Μελετώντας την επίδραση της τηλεόρασης στην επίδοση των μαθητών στον γραπτό λόγο, η Τερέζα Μπέλτον συμπέρανε ότι «σήμερα τα παιδιά με ευκολία ανοίγουν την τηλεόραση, τον υπολογιστή και κάθονται μπροστά σε μια οθόνη, όταν δεν έχουν τι να κάνουν. Έτσι, όμως, μηδενίζουν τον χρόνο που κάθονται απλώς και, μην ξέροντας πώς να περάσουν τον χρόνο τους, μπαίνουν σιγά σιγά στη διαδικασία να σκεφτούν, να δημιουργήσουν και να επινοήσουν. Η οθόνη βραχυκυκλώνει τη δημιουργική αυτήν διαδικασία που πηγάζει από την κατάσταση απραξίας, αυτό που αποκαλούμε βαρεμάρα». Η οθόνη δεν αποτελεί ενδεδειγμένο αντίδοτο κατά της βαρεμάρας του παιδιού, αποφαίνονται οι ειδικοί, συστήνοντας τη χρήση της με μέτρο ως αντίδοτο κατά της παιδικής ανίας.
Επιπλέον, σύμφωνα με μελέτες κλινικών ψυχολόγων, τα παιδιά που «κατευθύνονται» συνεχώς σε συγκεκριμένες δραστηριότητες χωρίς να έχουν συχνά στη διάθεσή τους χρόνο για ελεύθερο, μη δομημένο με κανόνες και πλαίσια από τους μεγάλους παιχνίδι, συχνά είναι πιο επιρρεπή σε διαταραχές άγχους, συμπεριφοράς, προβλήματα συγκέντρωσης καθώς, «ο ελεύθερος χρόνος και το παιχνίδι δίνουν στα παιδιά την ευκαιρία να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους και να εξωτερικεύσουν τους φόβους τους».

Know-how (δημιουργικής) βαρεμάρας

Οδηγίες προς «ψαρωμένους» γονιούς που, στο άκουσμα της λέξης «βαριέμαι» από το πιτσιρίκι τους, μπαίνουν αμέσως σε mode εμψυχωτή/ανιματέρ/Κύρου Γρανάζη/θαυματοποιού:

●Από βαρεμάρα δεν πέθανε ποτέ κανένας. Δεν χρειάζεται να αντιμετωπίζετε την πλήξη του παιδιού σας σαν κάτι καταστροφικό που ενέσκηψε στο άρτια οργανωμένο σπιτικό σας.

●Θυμηθείτε τις δικές σας στιγμές «χάνομαι γιατί ρεμβάζω», όταν οι γονείς σας δεν ήταν απίκο μήπως πάει χαμένο ένα λεπτό από τον «ποιοτικό χρόνο» σας, αλλά σας άφηναν να γεμίσετε μόνοι σας τα ελεύθερα απογεύματά σας (ακόμα κι αν αυτό σήμαινε να ξεμοντάρετε  το τρανζίστορ του παππού για να δείτε από πού βγαίνει η φωνή του εκφωνητή ή να παίξετε οικογένεια με το καλό σερβίτσιο της μαμάς κι εκείνη να σας γκρινιάζει για τη σπασμένη τσαγιέρα μέχρι τώρα).

●Απεταξάμην τη βαρεμάρα; Κάθε άλλο. Αναγνωρίστε τα συναισθήματα πλήξης και ανίας του παιδιού σας, απενοχοποιώντας τη βαρεμάρα ως κάτι φυσιολογικό. Παραδεχτείτε ότι βαριέστε κι εσείς ακόμα μερικές φορές, περιγράψτε πώς και πότε νιώθατε έτσι ως παιδιά. Θυμηθείτε, για παράδειγμα, εκείνα τα καλοκαίρια στο σπίτι του παππού πάνω στη θάλασσα, όταν όλη η οικογένεια είχε αποσυρθεί για τη μεσημεριανή σιέστα κι εσείς περνούσατε την ώρα σας ως serial killer με τη μυγοσκοτώστρα…

●Δημιουργήστε το βάζο της αντι-βαρεμάρας. Σκεφτείτε μαζί με τα παιδιά ιδέες τι να κάνουν άμα πλήττουν, γράψτε τις σε χαρτάκια και ρίξτε τις σε γυάλινο βάζο ή κουτί παπουτσιών να τραβούν έναν κλήρο και να τις εφαρμόζουν όταν βαριούνται: π.χ. πάρε μέτρο και μέτρα πράγματα στο σπίτι, γράψε ένα τραγούδι, βούρτσισε τη γάτα, φύτεψε σπόρους, πέτα σαΐτες, κάνε κολάζ…

●Γίνετε… πρότυπο βαρεμάρας! Αντί να κυκλοφορείτε μπροστά στα παιδιά μονίμως σαν προγραμματισμένο ρομπότ, περάστε λιγάκι την ώρα σας με κάτι που σας κάνει κι εσάς να χαλαρώνετε, σουντόκου, σταυρόλεξο, κέντημα ή κουτσομπολιό της γειτονιάς.

●Βαρεθείτε μαζί τους. Διαλέξτε ένα χόμπι, παιχνίδι, μια ασχολία που σας κάνει να χαλαρώνετε οικογενειακώς, τουβλάκια, ξεχορτιάριασμα στις γλάστρες, «μήλα» με μαλακή μπάλα, ψήσιμο σπιτικού ποπ κορν, κάτι χύμα, χωρίς οθόνες και πρόγραμμα γενικώς…

Πηγή: talcmag.gr