Του Ανδρέα Κόμη,

Μαιευτήρας Χειρουργός Γυναικολόγος

Η αυτοεξέταση μαστών είναι ο πιο εύκολος και ανώδυνος τρόπος για να εξετάζουν όλες οι γυναίκες το στήθος τους. Ένας τρόπος που μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του μαστού και στην πλήρη ίαση των γυναικών που πάσχουν από τη νόσο αυτή.

Κάθε πότε πρέπει να ψηλαφώ το στήθος μου;

Μία φορά το μήνα, αμέσως μετά την περίοδο. Ιδανικές μέρες είναι από την 8η-10η μέρα του κύκλου γιατί τότε είναι κατά κανόνα οι μαστοί πιο μαλακοί και λιγότερο ευαίσθητοι. Οι γυναίκες που βρίσκονται μετά την εμμηνόπαυση θα πρέπει να θυμούνται να εξετάζουν το στήθος τους την πρώτη μέρα κάθε μήνα.

Πώς πρέπει να γίνεται η εξέταση;

Πρώτα εξετάζουμε το στήθος οπτικά και μετά ψηλαφητικά.

Πώς γίνεται η οπτική εξέταση;

Καθόμαστε μπροστά στον καθρέφτη με τα χέρια μας κάτω και παράλληλα με το σώμα μας. Παρατηρούμε εάν έχει εμφανιστεί κάτι ασυνήθιστο στην περιοχή των μαστών. Μην τρομάξετε εάν διαπιστώσετε ότι ο ένας σας μαστός είναι λίγο μεγαλύτερος από τον άλλο. Σε πολλές γυναίκες συμβαίνει αυτό χωρίς να σημαίνει ότι υπάρχει κάποια παθολογία.

Αυτό που πρέπει να προσέξουμε είναι εάν υπάρχει οποιαδήποτε αλλαγή στο μέγεθος ή στο σχήμα των μαστών καθώς επίσης εάν υπάρχει κάποιο εξόγκωμα, εισολκή (τράβηγμα του δέρματος προς τα μέσα) ή κοκκινίλα στην περιοχή του δέρματος ή της θηλής. Η εξέταση αυτή επαναλαμβάνεται με τα χέρια όρθια ή πίσω από το κεφάλι και έπειτα με τα χέρια τοποθετημένα στη μέση πιέζοντας με δύναμη τη λεκάνη ώστε να σφίγγουν οι μύες του στήθους.

Πώς γίνεται η ψηλαφητική εξέταση;

Αμέσως μετά την οπτική παρατήρηση του στήθους, ακολουθεί η ψηλάφησή του. Ξαπλώνουμε στο κρεβάτι και βάζουμε το ένα χέρι πίσω από το κεφάλι μας και με το άλλο χέρι ψηλαφούμε τον απέναντι μαστό. Δηλαδή εάν έχουμε βάλει το δεξί χέρι πίσω από τα κεφάλι, με το αριστερό μας χέρι ψηλαφούμε τον δεξιό μας μαστό και αντιστρόφως. Η εξέταση γίνεται χρησιμοποιώντας τα τρία μεσαία δάκτυλα των χεριών μας. Κάνουμε κυκλικές κινήσεις «σαρώνοντας» όλο το μαστό από έξω προς τα μέσα και από πάνω προς τα κάτω σε όλη του την επιφάνεια (εγκλωβίζουμε το μαστό ανάμεσα στα δάκτυλά μας και στα οστά του θώρακα).

Αφού έχουμε τελειώσει την ψηλάφηση των μαστών μας, στο τέλος πιέζουμε τη θηλή του κάθε στήθους. Εάν δούμε κάποιο έκκριμα, καθαρό ή με αίμα ή κάθε άλλου είδους υγρό από τη θηλή όπως και οποιοδήποτε εύρημα στον μαστό θα πρέπει να ενημερώνουμε αμέσως τον γυναικολόγο μας.

Καλοήθεις παθήσεις του μαστού

Οι καλοήθεις παθήσεις του μαστού αποτελούν μια ομάδα βλαβών οι οποίες αποκαλύπτονται κατά την κλινική και απεικονιστική εξέταση του μαστού. Συνήθως εμφανίζονται κατά την αναπαραγωγική ηλικία της γυναίκας. Σπανιότερα πριν την εφηβεία και κατά την εμμηνόπαυση. Στη μεγάλη τους πλειοψηφία η βλάβες αυτές δεν είναι προκαρκινικές και δεν παρουσιάζουν μεγάλο κίνδυνο για ανάπτυξη καρκίνου του μαστού. Υπάρχουν όμως μερικές καλοήθεις παθήσεις, οι οποίες παρουσιάζουν σχετικά αυξημένο κίνδυνο για να αναπτύξει μια γυναίκα καρκίνο μαστού. Γι’ αυτό το λόγο κρίνεται απαραίτητη η συχνή εξέταση του μαστού τόσο από την ίδια την γυναίκα όσο και από τους ειδικούς.

• • Ινοαδένωμα
    Είναι ένας καλοήθης όγκος που εμφανίζεται κυρίως σε νεαρές ηλικίες (15-35 ετών). Έχει ελαστική σύσταση, είναι ευκίνητος κατά την ψηλάφηση και μπορεί να υπάρχει στον ένα ή και στους δύο μαστούς. Στη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να μεγαλώσει λόγω των υψηλών ποσοστών των οιστρογόνων.
    Εφόσον το ογκίδιο είναι μικρό, δεν μεγαλώνει και δεν πονάει τότε δεν υπάρχει λόγος να αφαιρεθεί.
  • Κύστεις
    Είναι μορφώματα στο μαστό γεμάτα με υγρό. Έχουν ομαλή υφή και συνήθως είναι κινητές και επώδυνες. Εμφανίζονται σε νέες γυναίκες (20-30 ετών). Στη δημιουργία τους συμβάλουν οι ορμόνες και για αυτό το λόγο συνήθως εξαφανίζονται στην εμμηνόπαυση. Αν δεν είναι μεγάλες δεν είναι απαραίτητο να αφαιρεθούν, αλλά θα πρέπει να παρακολουθούνται τακτικά για τυχόν αλλαγές των χαρακτηριστικών τους.
  • Ινοκυστική μαστοπάθεια
    Η ινοκυστική μαστοπάθεια αποτελεί άγνωστης αιτιολογίας καλοήθη πάθηση του μαστού. Είναι η συχνότερη πάθηση του μαστού σε γυναίκες ηλικίας 30-50 ετών. Συχνά προκαλεί άλγος στο μαστό, το οποίο σε κάποιες περιπτώσεις είναι πάρα πολύ έντονο, καθώς και έκκριση από τη θηλή. Γίνονται αντιληπτά ως μικρά οζίδια.

Προδιαθεσικοί παράγοντες που συμβάλλουν στην εκδήλωση της πάθησης αυτής μπορεί να είναι η καθυστερημένη εμμηναρχή, η χορήγηση αντισυλληπτικών δισκίων, η παρατεταμένη χρήση οιστρογόνων κ. α. Τα συμπτώματα που προκαλεί συνήθως είναι μασταλγία, ψηλαφητά οζίδια, έκκριση από τη θηλή.

Η διάγνωση είναι κλινική, εργαστηριακή και χειρουργική.

• • 1. Κλινική: με την ψηλάφηση του μαστού διαπιστώνεται η ευαισθησία του και η ύπαρξη μέσα σε αυτόν κάποιων οζιδίων που αναφέρει η πάσχουσα. Τα οζίδια αυτά έχουν ποικίλο μέγεθος, σαφή όρια, και είναι ευκίνητα.
    2. Εργαστηριακή: η εργαστηριακή διάγνωση της ινοκυστικής μαςτοπάθειας, περιλαμβάνει κυρίως τη μαστογραφία και τον υπέρηχο μαστού. Πολλές φορές μπορεί να γίνει μαγνητική τομογραφία ή και αξονική τομογραφία.
    3. Εγχειρητική: μπορεί απλά να παρακεντηθεί ή ακόμα και να αφαιρεθεί. Η θεραπεία της ινοκυστικής μαστοπάθειας είναι χειρουργική και συντηρητική και σπάνια χρειάζεται.

• • Θήλωμα των γαλακτοφόρων πόρων του μαστού
    Είναι μια καλοήθης διεργασία όπου υπάρχει υπερπλασία του επιθηλίου των γαλακτοφόρων πόρων και δημιουργεί έκκριση υγρού που λιμνάζει μέσα σε αυτούς. Εμφανίζεται κυρίως στην αναπαραγωγική ηλικία. Σπάνια πριν τα 30 και μετά τα 60 έτη.
    Συχνότερη ηλικία εμφάνισης είναι από 40-50 έτη. Η διάγνωση γίνεται με κλινική και εργαστηριακή εξέταση καθώς και κατά την χειρουργική αφαίρεση.

• Διαπλαστικές ανωμαλίες του μαστού
  Οι συχνότερες διαπλαστικές παθήσεις του μαστού είναι:
  1. Αμαστία: Είναι η συγγενής έλλειψη των μαστών που μπορεί να συμβαίνει στον ένα ή και στους δύο μαστούς. Συχνότερα το συναντάμε στον ένα μαστό.
  2. Αθηλία: Είναι η έλλειψη της θηλής και της θηλαίας άλω.
  3. Συγγενής εισολκή της θηλής: Όταν η θηλή αντί να προβάλει προς τα έξω, είναι προς τα μέσα. Συμβαίνει συνήθως σε γυναίκες με μεγάλο στήθος.
  4. Υπεράριθμοι μαστοί θηλές: Όταν υπάρχουν παραπάνω από δύο μαστοί ή παραπάνω από δύο θηλές.
  5. Ψευδομαστία: Όταν αναπτύσσεται η θηλή και η θηλαία άλως χωρίς να υπάρχει μαζικός αδένας.
  6. Ανισομαστία: Είναι η ύπαρξη φυσιολογικής ανάπτυξης του ενός μαστού και υπολειπόμενης ανάπτυξης του άλλου.
  7. Καρκίνος του μαστού: Ο καρκίνος του μαστού προκαλείται από τη βλάβη των κυττάρων του μαστού, τα οποία αυξάνονται δημιουργώντας κακοήθη όγκο. Ο καρκίνος του μαστού είναι η συνηθέστερη αιτία θανάτου των νεαρών γυναικών στις μέρες μας. Δυστυχώς 1 στις 8 γυναίκες θα νοσήσουν από αυτή τη νόσο. Στις περισσότερες περιπτώσεις μάλιστα είναι γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας.
     

     Ποια είναι τα πιο συχνά συμπτώματα;

     1. Όζος (πολύ μικρό ογκίδιο) στο στήθος, ο οποίος είναι ψηλαφητός
     2. Ένα ή περισσότερα μικρά οζίδια στην περιοχή της μασχάλης (λεμφαδένες)
     3. Αλλαγή του δέρματος του μαστού (ερεθισμός, κοκκίνισμα, όψη σαν φλοιός πορτοκαλιού)
     4. Αλλαγή στην εικόνα της θηλής του μαστού (εισολκή της θηλής).
     5. Έκκριση υγρού από τη θηλή.

     Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου;

     1. Το οικογενειακό ιστορικό
     2. Η παρατεταμένη έκθεση σε οιστρογόνα, όπως στη θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης (η οποία όμως προφυλάσσει τις γυναίκες από άλλες σοβαρές παθήσεις)
     3. Πρώιμη έναρξη της εμμήνου ρύσεως και η καθυστερημένη εμμηνόπαυση
     4. Η ηλικία (οι γυναίκες μετά τα 40 πρέπει να κάνουν τακτικά μαστογραφία)
     5. Οι αλλαγές στα γονίδια BRCA1 ή BRCA2, τα οποία σχετίζονται με τον καρκίνο του μαστού
     6. Η πρώτη εγκυμοσύνη σε μεγάλη ηλικία
     7. Η έκθεση σε βλαβερή ακτινοβολία
     8. Το κάπνισμα
     9. Η παχυσαρκία και άλλα

     Πώς γίνεται η διάγνωση;

     Αρχικά συνήθως ο όγκος εντοπίζεται με ψηλάφηση και στη συνέχεια γίνονται εξετάσεις όπως:

     1. Υπερηχογράφημα μαστού
     2. Μαστογραφία
     3. Μαγνητική τομογραφία
     4. Βιοψία, εξετάζεται δηλαδή μικροσκοπικά ιστός ή υγρό που έχει αφαιρεθεί από το μαστό

     Πώς αντιμετωπίζεται;

     Ο καρκίνος του μαστού ανήκει στην κατηγορία των καρκίνων που συνήθως αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά, ειδικά αν η διάγνωση είναι έγκαιρη. Η θεραπεία μπορεί να γίνει με ακτινοβολία, με χημειοθεραπεία με ορμονικά φάρμακα ή με χειρουργική επέμβαση.

     Πώς μπορεί να προληφθεί;

     Είναι απολύτως απαραίτητο κάθε γυναίκα να ψηλαφά μόνη της τους μαστούς της μία φορά το μήνα, μετά την περίοδο (7η -11η μέρα του κύκλου).Οι περισσότεροι όγκοι έχουν βρεθεί από τις ίδιες τις γυναίκες!

     Τα τελευταία χρόνια στη φαρέτρα μας, έχουμε μια μοντέρνα εξέταση που μπορεί να προβλέψει έως και 10 χρόνια πριν, την ανάπτυξη κακοήθειας στον μαστό. Πρόκειται για το Τεστ-Παπ Μαστού HALO. Είναι μια 5λεπτη ειδική εξέταση με ένα τεχνολογικά εξελιγμένο μηχάνημα, που μας επιτρέπει να εξετάσουμε έκκριμα από τις θηλές των μαστών και να αναγνωρίςουμε ύποπτα κύτταρα, προτού αυτά μετατραπούν σε καρκινικά. Έτσι, ουσιαστικά μπορούμε να αποφύγουμε τον καρκίνο του μαστού, αφού βρίσκουμε τις ύποπτες αλλαγές στα κύτταρα, πολλά χρόνια πριν αυτά τα κύτταρα μετατραπούν σε καρκίνο

     Το τεστ ενδείκνυται για όλες τις ηλικίες γυναικών και πολύ περισσότερο σε γυναίκες που έχουν παράγοντες κινδύνου για καρκίνο του μαστού και δεν μπορούν να κάνουν μαστογραφία γιατί είναι μικρότερες από 35 ετών. Στις γυναίκες άνω των 35 ετών το τεστ προτείνεται να γίνεται συμπληρωματικά με τη Μαστογραφία και το υπερηχογράφημα μαστών κάθε χρόνο.

     Αδιαμφισβήτητα πρέπει από την ηλικία των 20 ετών να γίνεται μία τουλάχιστον ψηλάφηση το χρόνο από τον γυναικολόγο, η οποία να συνοδεύεται και από υπερηχογράφημα μαστών και ιδανικά και από τεστ-Παπ Μαστών. Σε ηλικία 35 ετών πρέπει να γίνεται η πρώτη μαστογραφία (αναφοράς), την οποία κρατάει η γυναίκα στο αρχείο της για σύγκριση με τις επόμενες μαστογραφίες. Μετά τα 40 έτη πρέπει να γίνεται εκτός από τεστ-Παπ Μαστών και μαστογραφία μια φορά το χρόνο, κάθε χρόνο, και υπερηχογράφημα και ψηλάφηση μαστών από τον γυναικολόγο.

     Για να μειωθεί η πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου, καλό είναι να υιοθετήσετε έναν υγιή τρόπο ζωής, που να περιλαμβάνει σωστή διατροφή, άσκηση και πρόληψη της παχυσαρκίας. Επιλέξετε επίσης να γίνετε μητέρες πριν την ηλικία των τριάντα ετών και προτιμάτε να θηλάζετε το μωρό σας.

Ο Ανδρέας Κόμης είναι απόφοιτος της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών με μετεκπαίδευση στην Μ. Βρετανία και έχει εξειδικευτεί στην Ιατρική Εμβρύου και στην Εμβρυομητρική Ιατρική.  Ανδρέας Κόμης, Κέντρο Μαιευτικής Υπερηχογραφίας, Γυναικολογίας και Ιατρικής Εμβρύου   breasthealth.gr