Τα εμβόλια είναι ασφαλή. Τα εμβόλια είναι από τις μεγαλύτερες προόδους της ιατρικής και έχουν σώσει εκατομμύρια ανθρώπους από καταστροφικά νοσήματα. Πριν από τη χρήση των εμβολίων, τα λοιμώδη νοσήματα ήταν υπεύθυνα για την απώλεια εκατομμυρίων ανθρώπων κάθε χρόνο. Προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται για να τεθεί σε χρήση ένα εμβόλιο είναι: α) Να μην προκαλεί νόσο ή σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες, β) Να προκαλεί μακράς διάρκειας ισχυρή ανοσία, γ) Το εμβολιαζόμενο άτομο να μην μεταδίδει νόσο σε επίνοσα άτομα

Σκοπός των προγραμμάτων εμβολιασμού είναι η πρόληψη λοιμωδών νοσημάτων και το όφελος συγκρίνεται με την συχνότητα και την βαρύτητα παρενεργειών από τον εμβολιασμό στις διάφορες κοινωνικές ομάδες. Όλα τα εμβόλια τα οποία διαθέτουν έγκριση χρήσης έχουν μελετηθεί σε επίπεδο παρενεργειών, παρόλ’ αυτά ήπιες παρενέργειες μπορεί να εμφανιστούν. Οι συχνότερες παρενέργειες έχουν ως εξής:

• Τοπικές: ερυθρότητα, πόνος, οίδημα στην περιοχή εμβολιασμού
• Συστηματικές: πυρετός, εξάνθημα, απόστημα, πυρετικοί σπασμοί

Η συσχέτιση των εμβολίων με την ανάπτυξη χρόνιων νοσημάτων, αυτοάνοσου χαρακτήρα, αυτισμού, αλλεργιών και απομυελινωτικών νοσημάτων έχουν ερευνηθεί επανειλημμένα χωρίς να έχει αποδειχθεί. Ο παιδίατρος είναι ο αρμόδιος να ενημερώνει τους γονείς για τις πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες του εμβολίου που χορηγεί.

2. Για ποια συμπτώματα μετά από ένα εμβόλιο πρέπει ο γονιός να ενημερώνει τον παιδίατρό του;
Τα συμπτώματα αφορούν στις πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες. Αν το παιδί παρουσιάσει πυρετό, εξάνθημα, αναφυλαξία, απόστημα στο σημείο της ένεσης του εμβολίου ή πυρετικούς σπασμούς θα πρέπει να ενημερώνει τον παιδίατρο του. Οι αναφυλακτικού τύπου αντιδράσεις εμφανίζονται άμεσα (

3. Αν το παιδί είναι αλλεργικό, υπάρχει πρόβλημα με τον εμβολιασμό του;
Γενική αντένδειξη εμβολιασμού αποτελεί το ιστορικό σοβαρής αλλεργικής αντίδρασης σε προηγηθείσα δόση του εμβολίου. Αλλεργικές αντιδράσεις μετά από εμβολιασμό ενδέχεται να οφείλονται σε αντιγόνα του εμβολίου, ζωικές πρωτεΐνες, αντιβιοτικά, συντηρητικά ή σταθεροποιητικά μέσα. Η πλέον συχνή αντίδραση σε ζωική πρωτεΐνη αφορά την αλλεργία στην πρωτεΐνη του αυγού, η οποία περιέχεται στο αντιγριπικό εμβόλιο και σε αυτό του κίτρινου πυρετού. Έτσι παιδιά με αναφυλακτικού τύπου αντιδράσεις στο αυγό θα πρέπει να εμβολιάζονται με αντιγριπικό και εμβόλια για ιλαρά, παρωτίτιδα σε νοσοκομειακό χώρο γιατί οι ιοί ιλαράς και παρωτίτιδας στα εμβόλια αυτά έχουν προκύψει από κυτταρικές καλλιέργειες εμβρύων όρνιθας.

4. Πειράζει αν καθυστερήσουμε να κάνουμε ένα εμβόλιο στο παιδί;
Οι εμβολιασμοί πρέπει να γίνονται στην ηλικία που προβλέπει το σχετικό χρονοδιάγραμμα. Η σύσταση για χορήγηση συγκεκριμένου εμβολίου, σε ορισμένη ηλικία, βασίζεται στον κίνδυνο νόσησης και επιπλοκών από το λοιμώδη παράγοντα, τον οποίο στοχεύει το εμβόλιο και την ετοιμότητα μέγιστης αντισωματικής απόκρισης άρα και προστασίας του παιδιού από τον συγκεκριμένο λοιμώδη παράγοντα. Συνεπώς καλό θα ήταν για την ασφάλεια του παιδιού να τηρείται αυστηρά το χρονοδιάγραμμα εμβολιασμών που γνωρίζει και προτείνει ο παιδίατρος.

5. Πειράζει αν καθυστερήσει η επαναληπτική δόση;
Όπως προαναφέρθηκε καλό θα ήταν για την προστασία και ασφάλεια του παιδιού να μην καθυστερεί η επαναληπτική δόση του εμβολίου έτσι ώστε το παιδί να είναι καλυμμένο έναντι του εκάστοτε λοιμώδη παράγοντα που στοχεύει ο εμβολιασμός. Παρόλαυτα, εμβολιασμός που διακόπηκε για οποιοδήποτε λόγο συνεχίζεται κανονικά ως να μην είχε διακοπεί. Ποτέ δηλαδή δεν χάνεται μία δόση εμβολίου ανεξάρτητα από το πότε έγινε. Η επανέναρξη του εμβολιασμού είναι εσφαλμένη και δικαιολογείται μόνο για το από του στόματος χορηγούμενο αντιτυφικό εμβόλιο.

6. Αν το παιδί έχει ολοκληρώσει όλη τη σειρά εμβολίων είναι καλυμμένο δια βίου.
Για τα περισσότερα νοσήματα που καλύπτουν τα εμβόλια, μόλις ολοκληρωθεί ο εμβολιασμός υπάρχει ανοσία και δια βίου κάλυψη. Εξαίρεση αποτελούν κάποια εμβόλια που χρειάζονται αναμνηστικές δόσεις γιατί με την ηλικία φθίνει η ανοσία του οργανισμού. Αυτό ισχύει για το διπλό εμβόλιο τύπου ενηλίκου (Τd-διφθερίτιδα, τέτανος) που επαναλαμβάνεται ανά 10ετία μετά την ηλικία των 11-12 ετών. Επίσης το εμβόλιο για την Ηπατίτιδα Β πιθανόν να χρειάζεται αναμνηστική δόση γιατί έχει διαπιστωθεί πως στο 30-40% των εμβολιασμένων παιδιών, η στάθμη των αντισωμάτων κατέρχεται 5 χρόνια μετά τον εμβολιασμό σε επίπεδα κατώτερα από τα προστατευτικά (10Miu/ml).

7. Αν έχει κάνει το εμβόλιο της ανεμοβλογιάς και υπολείπονται δόσεις, μπορεί να κολλήσει;
To εμβόλιο της ανεμευλογιάς είναι ιδιαίτερα ανοσογόνο. Η αποτελεσματικότητα του εμβολίου για αποτροπή της νόσου είναι 85%, ενώ για την αποφυγή σοβαρής νόσησης και των επιπλοκών της, η αποτελεσματικότητα φτάνει το 97%. Για την αντιμετώπιση της σχετικά χαμηλής αποτελεσματικότητας του εμβολίου με μία δόση, αποφασίστηκε και εφαρμόζεται και η χορήγηση και 2ης δόσης. Ο γεωμετρικός τίτλος των αντισωμάτων μετά από εμβολιασμό είναι χαμηλότερος από αυτόν μετά από φυσική νόσηση, παραμένει όμως προστατευτικός για επάνω από 20 χρόνια και τούτο οφείλεται σε φυσική ανοσοδιέγερση από επανειλημμένη επαφή με τον άγριο ιό, που κυκλοφορεί στην κοινότητα. Μετά τη δεύτερη δόση, η κάλυψη προβλέπεται να είναι εφ’όρου ζωής. Το εμβόλιο είναι δυνατόν να αποτρέψει τη νόσο ή να τροποποιήσει τη βαρύτητά της αν χορηγηθεί τις πρώτες 3-5 μέρες μετά την έκθεση στον ιό. Σύμφωνα με τα παραπάνω λοιπόν, είναι πιθανό να κολλήσει κανείς ανεμευλογιά αν υπολείπεται η δεύτερη δόση του εμβολίου αλλά η νόσος θα είναι σε πολύ ελαφρύτερη μορφή και με ελάχιστο κίνδυνο επιπλοκών όπως από φυσική νόσηση.

8. Πότε ένα εμβόλιο δεν παρέχει προστασία σε ένα παιδί.
Τα εμβόλια δεν παρέχουν προστασία σε ένα παιδί όταν δεν επάγουν αντισωματική απάντηση. Αυτό συμβαίνει σε παιδιά με ανοσοανεπάρκειες, πρωτοπαθείς ή δευτεροπαθείς, ως αποτέλεσμα ανεπαρκούς ανοσολογικής απόκρισης. Στα υγιή παιδιά τα εμβόλια παρέχουν πάντα προστασία.

9. Αν το παιδί είναι άρρωστο κάνει ή όχι να κάνει το εμβόλιο;
Πριν από κάθε εμβολιασμό το παιδί πρέπει να εξετάζεται κλινικά από τον παιδίατρο. Ήπια ιογενή νοσήματα, κυρίως των ανωτέρων αναπνευστικών οδών ακόμη και με πυρετό (<38,5), ή με βήχα, διάρροια δεν αποτελούν απόλυτη ένδειξη αναβολής εμβολιασμού, ιδιαίτερα αν οι γονείς του παιδιού είναι αμελείς και δεν ακολουθούν με συνέπεια το χρονοδιάγραμμα για τους εμβολιασμούς. Αντενδείξεις χορήγησης εμβολίων είναι οι ανοσοανεπάρκειες, σοβαρές εμπύρετες λοιμώδεις καταστάσεις, νοσήματα του κεντρικού νευρικού συστήματος, οξείες ανεπιθύμητες ενέργειες μετά από τη χορήγηση ενός εμβολίου (δεν χορηγείται το ίδιο εμβόλιο) και οξεία αλλεργική αντίδραση σε ένα από τα συστατικά του εμβολίου.

10. Τι γίνεται με τα νέα εμβόλια που κυκλοφορούν και έχουν πιο ευρεία κάλυψη από τα παλαιότερα;
Τα νέα εμβόλια είναι συνδυασμένα και περιέχουν αντιγόνα για περισσότερους από έναν λοιμώδεις παράγοντες. Είναι ασφαλή, το ίδιο αποτελεσματικά με τα παλαιότερα μονοδύναμα και επιτυγχάνουν το ίδιο αποτέλεσμα, με μικρότερο αριθμό ενέσεων στο παιδί. Υπάρχουν επίσης και τα πολυδύναμα εμβόλια που περιέχουν περισσότερους οροτύπους του ιδίου λοιμώδους παράγοντα. Με αυτά (συνδυασμένα και πολυδύναμα) επιτυγχάνεται το ταχύτερο δυνατόν ανοσοποίηση έναντι πολλών λοιμωδών παραγόντων με τον μικρότερο δυνατό αριθμό ενέσεων και τη μικρότερη οικονομική επιβάρυνση, με την προϋπόθεση ότι δεν ασκείται ανοσοπαρέμβαση στο βαθμό που να επηρεάζεται η ανοσογονικότητα και η αποτελεσματικότητα του εμβολίου.

Το κείμενο δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα της παιδιάτρου Μαριαλένας Κυριακάκου