Η μαρτυρία και οι δηλώσεις των ειδικών για ένα θέμα – ταμπού στην ελληνική κοινωνία.

Από την Μαντώ Γαβριήλ

«Ήταν καλοκαίρι και είχαμε πάει με τους γονείς μου διακοπές στο χωριό, όπως όλα τα καλοκαίρια. Μικρό το χωριό, δεν είχε πολλούς οδηγούς ταξί, μόνο έναν που τους εξυπηρετούσε όλους. Ήταν από εκεί, τον ήξεραν όλοι, έλεγαν «τι καλό παιδί» και τέτοια, ξέρεις – και οι δικοί μου τον ήξεραν αρκετά χρόνια. Ήταν νέος, γύρω στα 33 και επειδή εμείς ερχόμασταν από το εξωτερικό και δεν είχαμε αμάξι, πηγαίναμε πάντα σε εκείνον. Οι δικοί μου είναι μεγάλοι σε ηλικία και η μάνα μου ειδικά είναι και πολύ θρήσκα. Κάθε καλοκαίρι μας τραβολογούσε στα μοναστήρια και στις εκκλησίες. Εκείνη τη φορά, θα πηγαίναμε σε ένα μοναστήρι. Μας πήγε αυτός και θα περίμενε μέχρι να τελειώσουμε, για να μας γυρίσει πίσω. Καθόταν μέσα στο ταξί. Μετά από λίγη ώρα, εγώ βαρέθηκα και βγήκα έξω να παίξω μαζί του. Τον έβλεπα σαν φίλο μου, αφού τον ήξερα κιόλας. Ξεκινήσαμε να παίζουμε. Παίξαμε πρώτα κυνηγητό και μετά κρυφτό. Στο κρυφτό, θυμάμαι, βρήκα μια κρυψώνα και κρύφτηκα σε μια γκρεμίλα, πίσω από έναν θάμνο.

Είπε, «Για να δω!» και έβαλε το χέρι του στο εσώρουχό μου

»Με βρήκε. Όταν με βρήκε, ξεκίνησε να με γαργαλάει και εγώ στην αρχή γελούσα. «Σταμάτα κατουριέμαι!», του είπα. Όταν το άκουσε αυτό, είπε, «Για να δω!» και έβαλε το χέρι του στο εσώρουχό μου. Τότε κατάλαβα ότι κάτι δεν πήγαινε καλά. Άρχισα να τρέχω πίσω στους γονείς μου, ενώ εκείνος έλεγε, «Κάτσε εδώ, κάτσε! Εδώ είναι η φωλίτσα μας!» και εγώ φώναζα, «Άσε με! Άσε με!». Ένιωσα αηδιασμένη, φοβήθηκα και ντράπηκα πολύ, αλλά το είπα στους γονείς και στον θείο μου. Ο θείος μου έγινε έξω φρενών, αλλά το περιστατικό δεν πήρε ποτέ έκταση, επειδή οι γονείς μου δεν ήθελαν να γίνει θέμα στο χωριό. «Μην κάνεις τίποτα και γίνουμε ρεζίλι» και κάτι τέτοιες βλακείες του έλεγαν. Πήγαινα Γ΄ Δημοτικού, ήμουν οκτώ χρονών».

Η ανώνυμη κατάθεση της κοπέλας σχετικά με την εμπειρία που βίωσε (σ.σ. η μαρτυρία έχει γίνει επώνυμα στο VICE), όταν ήταν παιδί, δεν είναι ούτε η πρώτη και, δυστυχώς, ούτε η τελευταία στην Ελλάδα. Είναι, όμως, ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα όχι μόνο για τον τρόπο με τον οποίο, ενδεχομένως, προσπαθεί να προσεγγίσει κάποιος ένα παιδί έχοντας σεξουαλικού τύπου κίνητρα, αλλά και ένα δείγμα λανθασμένης αντίδρασης του οικογενειακού περιβάλλοντος, σε μια προσπάθεια κάλυψης του περιστατικού για την αποφυγή του κοινωνικού στιγματισμού.

Το προφίλ: Ο «γνωστός-άγνωστος»

Σπάνια ο θύτης είναι ένα πρόσωπο παντελώς άγνωστο στο παιδί. «Γονείς, κηδεμόνες, φροντιστές, άτομα φύλαξης, εκπαιδευτικοί, προπονητές, πρόσωπα, δηλαδή, όλων των κοινωνικών στρωμάτων με πρόσβαση σε παιδιά, μπορεί να προβούν σε κακοποιητική συμπεριφορά», αναφέρουν η επιστημονική συνεργάτης της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης κατά της κακοποίησης του παιδιού, «ΕΛΙΖΑ», κ. Τίνια Απέργη και η διοικητική διευθύντρια της οργάνωσης, κ. Αφροδίτη Στάθη. Όσον αφορά το προφίλ του θύτη, ο ψυχολόγος του οργανισμού «Το Χαμόγελο του Παιδιού», κ. Στέφανος Αλεβίζος, αναφέρει ότι, «παρόλο που δεν διαθέτουμε πολλά δεδομένα όσον αφορά τους θύτες, ωστόσο γνωρίζουμε ότι δεν πρόκειται για «τον άνθρωπο στη σκιά». Συνήθως, ο θύτης βρίσκεται πιο κοντά στο θύμα από όσο πιστεύουμε. Είναι ένας άνθρωπος που το παιδί γνωρίζει, εμπιστεύεται και πιθανότατα αγαπά πολύ». Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι η κακοποίηση είναι μια πράξη που συμβαίνει, «στο πλαίσιο μιας σχέσης ευθύνης, εμπιστοσύνης ή δύναμης που έχει αναπτυχθεί ανάμεσα σε θύτη και θύμα», όπως συμπληρώνει, το στοιχείο της οικειότητας είναι σίγουρα κάτι που υπάρχει. Επομένως, στις περισσότερες περιπτώσεις, η σεξουαλική κακοποίηση ασκείται από άτομο του στενού περιβάλλοντος του παιδιού.

Τα σημάδια που δείχνουν ότι κάτι δεν πάει καλά

«Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν υπάρχουν αντικειμενικά ευρήματα, ωστόσο πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη οποιαδήποτε απότομη αλλαγή στη συμπεριφορά του παιδιού», τονίζουν η κ. Απέργη και η κ. Στάθη. Υπάρχουν, ακόμη, ορισμένα σημάδια τόσο στη συμπεριφορά όσο και στην ψυχική και σωματική υγεία ενός παιδιού, τα οποία, όταν εκδηλώνονται, θα πρέπει να προβληματίσουν έναν γονιό ή οποιονδήποτε έρχεται σε επαφή με παιδιά. Οι διατροφικές διαταραχές, η ενοχική συμπεριφορά, η ξαφνική ανάγκη για απομόνωση, οι αυτοτραυματισμοί, οι κρίσεις πανικού, το άγχος, ο φόβος και οι συχνοί εφιάλτες είναι μερικά από τα συμπτώματα που μαρτυρούν ότι ένα παιδί έχει ενδεχομένως κακοποιηθεί. Από την εφηβική ηλικία και έπειτα, μπορεί να προστεθεί στα παραπάνω και η στροφή στις εξαρτήσεις.

Η σημασία της πρόληψης

Πρόληψη σημαίνει ενημέρωση. Τόσο οι γονείς όσο και οι εκπαιδευτικοί μπορούν να προετοιμάσουν ένα παιδί για το ενδεχόμενο να βρεθεί σε μια τέτοια κατάσταση. Σύμφωνα τις κ. Απέργη και κ. Στάθη, «το πιο καίριο που πρέπει να κάνουμε, είναι να τους μάθουμε πώς μπορούν να προστατεύουν το σώμα τους: ποια είναι τα ιδιωτικά τους μέρη, ποιο είναι το ασφαλές και ποιο το μη ασφαλές άγγιγμα, πώς να εμπιστεύονται το ένστικτό τους, όταν νιώθουν άβολα ή περίεργα με πράξεις τρίτων και ποια «μυστικά» θα πρέπει να αποκαλύπτουν σε κάποιον που εμπιστεύονται».

Όταν συμβεί κάτι τέτοιο, είναι αναγκαίο για το παιδί να μιλήσει στην οικογένειά του

Κάθε παιδί πρέπει να ξέρει, ήδη από τα πρώτα χρόνια της ζωής του, ότι κανείς -ακόμη και ένα άτομο που αγαπά, γνωρίζει και εμπιστεύεται- δεν μπορεί να του επιβάλλει να κρατήσει μυστική οποιαδήποτε πράξη μαρτυρά σεξουαλικό κίνητρο. Όταν, όμως, συμβεί κάτι τέτοιο, είναι αναγκαίο για το παιδί να μιλήσει στην οικογένειά του. Στην περίπτωση που μιλάμε για σεξουαλική κακοποίηση από άτομο του στενού οικογενειακού περιβάλλοντος, ο φόβος και το αίσθημα ενοχής αυξάνεται. Σύμφωνα με τον κ. Αλεβίζο, το φαινόμενο της σεξουαλικής παρενόχλησης/κακοποίησης ενός παιδιού συχνά καλύπτεται από μυστικότητα, τόσο από το ίδιο το παιδί όσο και από το περιβάλλον του. Η ντροπή, το αίσθημα ενοχής και ο φόβος του στιγματισμού είναι μερικές από τις αιτίες που μπορεί να εμποδίσουν την καταγγελία ενός περιστατικού. Το γεγονός ότι σημαντικός αριθμός περιστατικών δεν αποκαλύπτεται, είναι ένας από τους βασικούς λόγους για τους οποίους τα στατιστικά δεδομένα αναφορικά με την κακοποίηση παιδιών είναι περιορισμένα. Στην περίπτωση που ένα παιδί δεν θέλει να απευθυνθεί στους δικούς του για οποιοδήποτε λόγο ή το έχει κάνει και δεν έχουν ανταποκριθεί στην έκκλησή του για βοήθεια, μπορεί να καλέσει στην Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά SOS: 1056. «H γραμμή αυτή λειτουργεί σε 24ωρη βάση, ανώνυμα, είναι δωρεάν και απαντούν πάντα κοινωνικοί λειτουργοί και ψυχολόγοι», καταλήγει ο κ. Αλεβίζος.

Τα στατιστικά δεδομένα

Δυστυχώς, δεν γνωρίζουμε την πραγματική διάσταση του φαινομένου της σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων στην Ελλάδα. «Ως χώρα, δεν έχουμε κάποιον εθνικό μηχανισμό καταγραφής τέτοιων κρουσμάτων ο οποίος να συγκεντρώνει δεδομένα από όλους τους σχετικούς και αρμόδιους φορείς, επομένως δεν υπάρχει μια εθνική στατιστική ανάλυση», αναφέρει ο κ. Αλεβίζος. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένα στοιχεία που δείχνουν ότι το φαινόμενο έχει μεγάλες διαστάσεις. Συγκεκριμένα, σε έκθεση της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής της UNICEF του 2013, αναφέρονται σχετικά στοιχεία της Υπηρεσίας Δίωξης Οικονομικού και Ηλεκτρονικού Εγκλήματος της Ελληνικής Αστυνομίας: Για το 2012, τα στοιχεία δείχνουν ότι από το σύνολο των 3.193 υποθέσεων ηλεκτρονικού εγκλήματος, το 13% αφορούσε πορνογραφία ανηλίκων και το 11% απειλές μέσω διαδικτύου, περιπτώσεις, δηλαδή, που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με παιδιά. Σύμφωνα με τον κ. Αλεβίζο, τα δεδομένα από τον εθελοντικό μη κερδοσκοπικό οργανισμό «Το Χαμόγελο του Παιδιού» υποδεικνύουν αύξηση της τάξης του 4,5% στις κλήσεις για παιδιά σε κίνδυνο. Σε παγκόσμιο επίπεδο, στοιχεία της UNICEF για το 2014 δείχνουν ότι περίπου 120 εκατομμύρια κορίτσια κάτω των 20 ετών, δηλαδή περίπου ένα στα δέκα, έχουν υποβληθεί σε καταναγκαστική σεξουαλική επαφή ή σε άλλες σεξουαλικές πράξεις σε κάποιο βαθμό στη ζωή τους, με τα αγόρια να βρίσκονται επίσης σε κίνδυνο. Ακόμη, ένα ποσοστό μεταξύ 30% και 80% των θυμάτων δεν αποκαλύπτει τις εμπειρίες της σεξουαλικής του κακοποίησης μέχρι την ενηλικίωση, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις (αδύνατο να προσδιοριστεί ο ακριβής αριθμός) τα θύματα σιωπούν για όλη τους τη ζωή.

Ζήτησε βοήθεια!

Μπορεί να είναι οι παιδικές φωνές που ακούγονται από το σπίτι του γείτονά σου αργά τη νύχτα, μπορεί να είναι η εκδήλωση βίας ενός γονιού στο παιδί του σε κάποιον δημόσιο χώρο, μπορεί να είναι ένας συμμαθητής σου που έρχεται στο σχολείο με σημάδια στο σώμα του ή επιλέγει να μένει μόνος στα διαλείμματα, μπορεί να είναι ένα μέλος του οικογενειακού σου περιβάλλοντος ή μπορεί να είσαι εσύ που υποφέρεις, αλλά τρέμεις τις συνέπειες στο ενδεχόμενο να μιλήσεις. Η σιωπή, σε κάθε περίπτωση, όχι μόνο συντηρεί, αλλά και διογκώνει το φαινόμενο της σεξουαλικής, ή οποιασδήποτε άλλης μορφής, κακοποίησης. H υποψία και μόνο είναι αρκετή, για να απευθυνθείς σε κάποια από τις γραμμές SOS. Ζήτησε βοήθεια! Το πρόβλημα είναι μεγαλύτερο από όσο φαντάζεσαι.

Πηγή: vice.com