Για να μπορούν τα παιδιά να είναι ανοικτά σε νέα πράγματα, πρέπει να μάθουν να αφήνουν τα γεγονότα να κυλούν και να αποχαιρετούν όσα ανήκουν στο παρελθόν. Αφορμή για αυτό μπορεί να αποτελέσει η πρώτη κιόλας φορά που η φροντίδα του παιδιού αφήνεται στα χέρια κάποιου που δεν ανήκει στο άμεσο οικογενειακό περιβάλλον του: ο παππούς, η γιαγιά ή ίσως κάποιος φίλος.
Μπορεί τις περισσότερες φορές να είναι δύσκολο για ένα γονέα να εγκαταλείψει το χώρο στον οποίο πρόκειται να παραμείνει το παιδί του για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα διστάζοντας να απομακρυνθεί, ωστόσο ένα ξεκάθαρο «γεια» είναι μία κίνηση πάρα πολύ σημαντική, έστω και αν προκαλέσει δάκρυα.
Το ίδιο συμβαίνει και στην περίπτωση του νηπιαγωγείου. Λανθασμένα οι γονείς προσπαθούν να ξεγλιστρήσουν, ενώ το παιδί σωστά υποθέτει πως κάτι δεν πάει καλά. Για το λόγο αυτό είναι σημαντικό κατά τη διάρκεια των πρώτων και συνήθως πιο δύσκολων εβδομάδων στο σχολείο οι γονείς απλά να απευθύνουν στα παιδιά ένα στοργικό αλλά ξεκάθαρο «γεια». Το «γεια» αυτό πρέπει πάντα να ακολουθείται από την επιβεβαίωση ότι οι γονείς πρόκειται να επιστρέψουν σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.
Μικρά τελετουργικά μπορούν να βοηθήσουν τη διαδικασία του αποχαιρετισμού και να μεταδώσουν στο παιδί ένα ξεκάθαρο αίσθημα ασφάλειας. Για παράδειγμα, όταν ένα από τα παιδιά μας έμοιαζε να μην επιθυμεί να παραμείνει στο χώρο με την υπόλοιπη ομάδα, εφεύραμε το «πέταγμα». Πήρα το παιδί στα χέρια μου, και αφού μέτρησα μέχρι το τρία, το «πέταξα» στη δασκάλα του. Η κίνηση αυτή ήταν τόσο αποτελεσματική, που συνεχίσαμε να την εφαρμόζουμε και το παιδί να με αποχαιρετά χωρίς να αντιμετωπίζει κάποιο ιδιαίτερο πρόβλημα.
Αυτό το οποίο ισχύει με τις αλλαγές μικρού τύπου φέρει την ίδια βαρύτητα και όσον αφορά τις μεγάλες αλλαγές στη ζωή των παιδιών. Αν ένας κοντινός και αγαπημένος τους άνθρωπος πεθάνει, για παράδειγμα, ο αποχαιρετισμός αποτελεί ένα τελετουργικό ιδιαίτερα σημαντικό από όλες τις απόψεις. Αν η διαδικασία του αποχαιρετισμού ενός αγαπημένου προσώπου καταπιεστεί και δε λάβει χώρα την κατάλληλη στιγμή, κανείς χάνει κάτι το οποίο μάλλον είναι απίθανο να αποκαταστήσει αργότερα. Είναι αλήθεια πως ακόμη και στα παιδιά πρέπει να δίνεται η ευκαιρία να συμμετέχουν στη διαδικασία ενός τέτοιου αποχαιρετισμού. Συχνά, και χωρίς δεύτερη σκέψη, δεν επιτρέπουμε στα παιδιά να συμμετέχουν σε μία κηδεία. Σε αρκετές περιπτώσεις, η απόφαση αυτή έχει νόημα. Ωστόσο, με το να επιτρέψουμε σε ένα παιδί να παρακολουθήσει μία τέτοιου είδους τελετή, του δίνουμε μία ακόμη ευκαιρία να επεξεργαστεί το αίσθημα της απώλειας το οποίο βιώνει.
Παρόμοια πρόκληση αποτελεί και η διαδικασία του διαζυγίου. Στην περίπτωση αυτή φυσικά τα παιδιά δε χάνουν τον έναν από τους δύο γονείς τους, ενώ είναι πιθανό η επαφή των παιδιών και με τους δύο γονείς να γίνει ακόμη πιο έντονη στην περίπτωση που και οι δύο συμμετέχουν ενεργά στο ρόλο τους. Συνεπώς, η σχέση μεταξύ των δύο γονέων είναι πιθανό να πρέπει να «θαφτεί» και τίποτα από αυτή να μην είναι ορατό ή να γίνεται αισθητό.
Κάτι τέτοιο ωστόσο είναι που τις περισσότερες φορές κάνει ένα διαζύγιο να εξελίσσεται σε μία πολύ δύσκολη υπόθεση, καθώς για πολύ καιρό δυσκολεύει το παιδί να καταλάβει τι ακριβώς συμβαίνει. ΟιBalloff και Walter (1991), μετά από έρευνα που διεξήγαγαν με αντικείμενό τους τους διαζευγμένους γονείς, κατέληξαν στο συμπέρασμα πως παιδιά τεσσάρων έως πέντε ετών, ακόμη και μετά το διαζύγιο ήλπιζαν στην επανασύνδεση των γονέων τους. Αυτή η εσωτερική διαμάχη ενάντια στην αποδοχή του αισθήματος απώλειας παρατείνει και περιπλέκει ακόμη περισσότερο την περίοδο θλίψης την οποία βιώνουν.
Παναγιώτα Δ. Κυπραίου, Ψυχοθεραπεύτρια – Συντονίστρια Σχολών Γονέων,
